Akiba
Przed wojną
Przed wojną Akiba stała na stanowisku współpracy wszystkich organizacji syjonistycznych sprzeciwiając się pogłębianiu istniejących podziałów ideologicznych. Przeciwdziałała ruchom odśrodkowym i radykalnym, wchodząc w ostry spór m.in. z Haszomer Hacair, który dążył do wypchnięcia z Organizacji Syjonistycznej prawicowych ruchów rewizyjnych. Akiba popierała ogólny syjonizm i program zachowania odrębności kulturowej i religijnej Żydów.Stąd też odrzucała socjalizm, uznając go za zbyt kosmopolityczny, a więc niwelujący odmienność narodową (ARG 18, XXXIX). Głównym ośrodkiem działalność ruchu przed II wojną światową była Małopolska i Kraków.
W trakcie wojny
W czasie II wojny światowej przystąpiła do ruchu Hechaluc, którym zarządzał Dror,
odstawiając na bok różnice ideologiczne, a skupiając się na współpracy z wiodącymi
organizacjami lewicowymi. W 1939 r. wielu członków ruchu wyjechało do Wilna (podobnie
jak w przypadku Haszomer Hacair czy Droru), mając nadzieję, że stamtąd możliwa będzie
emigracja do Mandatu Palestyny. Jesienią 1940 roku założyła kibuc w Warszawie po wizycie
Symka Drängera z Krakowa, przed wojną sekretarza generalnego organizacji. Uznał on, że w
stolicy okupowanego kraju są lepsze warunki do działania. Znalazł mieszkanie przy ulicy
Nalewki 10, gdzie założył hachszarę. Za jego namową do Warszawy wkrótce przybyła Gena
Vielfreud, oraz Hela Rufeisen-Schüpper. Siedziba Akiby mieściła się na pierwszym piętrze
kamienicy. Na drzwiach wywieszono napis: „Punkt Młodzieży Żydowskiej z Krakowa”.
„Zapukałam do drzwi i oto chwilę później, otoczona gromadką uśmiechniętych i życzliwych
twarzy, znanych mi i nieznanych, opowiadałam o Krakowie. Po południu zmęczona podróżą i
wrażeniami zdrzemnęłam się. Obudził mnie radosny śpiew dzieci: „Anu olim arca” –
jedziemy do Palestyny. Zdawało mi się, że śnię. Tak głośno śpiewających dzieci już dawno
nie słyszałam! Weszłam do drugiego pokoju. Wokół, na tapczanach i na podłodze siedziała
już duża grupa dziewcząt i chłopców. Śpiewali: „Nic im wojna, nic getto…” oni w swym
śpiewie jadą do dalekiego kraju…. Trudno mi opisywać uczucie radości, którego doznałam” –
wspominała po wojnie Hela, która w krótce stała się istotną łączniczką organizacji na trasie
Warszawa – Kraków (Rufeisen-Schüpper, 25).
Codzienna praca w organizacji
Akiba w Warszawie nie wydawała własnego pisma. Była daleko od ideologicznych sporów
prowadzonych w łonie lewicy syjonistycznej. Zajmowała się pracą wychowawczą na rzecz
organizacji. Spotkania odbywały się albo w mieszkaniu na Nalewkach, albo w domach
działaczy i działaczek. W mieszkaniu na Nalewkach na stałe mieszkało około 25 osób w
wieku od 14 do 21 lat. Warunki życia były bardzo trudne. Grupa otrzymywała z ŻTOS dwa
kilogramy kaszy dziennie i warzywa, które otrzymywano za rezygnację z mięsa –
prowadzono kuchnię koszerną, która zajmowała się Polcia. „Całym naszym pożywieniem
było trochę suchego chleba i zupa na obiad i kolację. Bez tłuszczu, białka, czy cukru. Nic
dziwnego, że rano wstawaliśmy z opuchniętymi twarzami, a wszystkie dziewczęta straciły
menstruację. W trzech pokojach spaliśmy dwójkami na drewnianych pryczach. Koce, którymi
się przykrywaliśmy służyły jako zaciemnienia dla okien” – wspominała Hela (Rufeisen-
Schüpper, 26). Utrzymywano żydowskie tradycje, chłopcy modlili się codziennie, a w piątki
obchodzono szabas. Na Pesach 1941 roku, na Nalewkach odbyło się trzydniowe seminarium
ideologiczne, w którym wzięło łącznie 50 osób. Pod koniec 1941 roku to właśnie członkini
Akiby – Dorka Rubinstein przywiozła do Warszawy informacje o masowym mordzie Żydów
w Wilnie. Była to jedna z pierwszych relacji o losie mieszkańców tamtejszego getta i ponura
zapowiedź przyszłości.
Akiba w konspiracji
W kwietniu 1942 roku Akiba opuściła swoje warszawskie mieszkanie kiedy na Nalewkach z
getta wyłączono kamienice z parzystymi numerami. Członkowie organizacji przenieśli się
wówczas do małego getta, do piwnicy sklepu Spółdzielni Pracowników Gminy Żydowskiej.
następnym adresem postoju była Mylna 18. Stało to już po rozpoczęciu likwidacji getta
warszawskiego, podczas którego związek poniósł dotkliwe straty osobowe. Pomimo tego
zaangażował się w utworzenie pierwszego ŻOB-u, który powołał do życia 28 lipca 1942
roku razem z aktywistami Droru i Haszomer Hacair. Działacze Akiby uczestniczyli w
plakatowaniu ulic getta wzywającymi mieszkańców do oporu przed wywózką, a pochodzący
z Bydgoszczy Izrael Kanał był wykonawcą nieudanego zamachu na komendanta Żydowskiej
Służby Porządkowej Józefa Szeryńskiego.
Akiba była aktywna także również przy decyzjach organizacji młodzieżowych zmierzających
do utworzenia nowego ŻOB 15 października 1942 roku, w skład którego weszły wszystkie
organizacje działające w getcie warszawskim z wyjątkiem Betaru. Jej członkowie byli
szczególnie aktywni podczas zamachu na kawiarnię „Cyganeria” w Krakowie. Centralą
organizacji dowodził tam Adolf Liebeskind oraz Symek i Gusta Dränger. 22 grudnia 1942
roku w ataku na lokal opanowany przez Niemców zginęło 11 mundurowych, a 13 zostało
rannych. W akcji odwetowej naziści osaczyli Liebeskinda, który zginął 24 grudnia.
Szczęśliwym zbiegiem okoliczności z zasadzki wydostał się Icchack Cukierman z Droru,
który brał udział w akcji i ranny wrócił do Warszawy.
Najważniejsi działacze
Z Akiby wywodzili się znani i ważni dla losów organizacji działacze i działaczki. Oprócz
wspomnianych już wyżej, należał do niej m.in. słynny Symche Rotem ps. Kazik: „Byłem
członkiem organizacji młodzieżowej, które się rozpadła. Nasi koledzy byli rozproszeni
pomiędzy różne ugrupowania. Ja byłem wśród tych, którzy przyłączyli się do Akiby. Nie
mieliśmy własnej, określonej grupy partyjnej tak, jak inni. Ja osobiście niegdy nie byłem
„człowiekiem politycznym”. Przylepili mi tę Akibę, gdy zorientowali się w moich poglądach.
Każdy członek ŻOB należał bowiem do organizacji młodzieżowej określonej partii” (Rotem,
33). Innym znanym i bardzo zaangażowanym bojowcem był Lejb (Lutek) Rotblat. Był to
jeden z pierwszych działaczy młodzieżowych, który wzywał do zbrojnego oporu. W ostatnich
miesiącach przed powstaniem zaangażował się w dostarczanie broni i amunicji do getta.
Dzień przed wybuchem powstania mianowano go dowódcą grupy Akiba, która walczyła w
rejonie Nalewki/Gęsia. 8 maja 1943 roku dotarł do bunkra na Miłej 18, gdzie mieściła się
centrala ŻOB, razem z matką, jej krewną - Dolcią, oraz Helą Rufeisen-Schüpper. Kiedy po
odkryciu bunkra przez Niemców, Arie Wilner rzucił hasło zbiorowego samobójstwa, Lutek
proszony przez matkę zastrzelił ja, a następnie siebie.
Z bunkra, przed jego odkryciem na polecenie Mordechaja Anielewicza wyszła Hela
Rufeisen-Schüpper, która po powstaniu ukrywała się, a później zdecydowała się na wejście
do „Hotelu Polskiego”, skąd przewieziono ją do obozu koncentracyjnego Bergen Belsen.
Przeżyła wojnę. Simcha Rotem 9 maja 1943 roku wyprowadził kanałami z getta 30
bojowców. Brał udział w powstaniu warszawskim.
Po wojnie Akiba wznowiła działalność jako Ha-Noar ha-Cijoni „Akiba” związana była ze
Zjednoczeniem Syjonistów Demokratów „Ichud”, partią która działała legalnie w Polsce w
latach 1945–1949.
