parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1895 Podhajce – 1970) – historyk, znawca Talmudu, syjonista. Studiował historię i filologię klasyczną na uniwersytecie wiedeńskim (do 1921) oraz w seminarium rabinackim w Wiedniu (do 1922). W 1928-1939 był docentem oraz wykładowcą Talmudu i nauk rabinackich w Instytucie Nauk Judaistycznych w Warszawie. Następnie wykładał w Yeshiva University w Nowym Jorku (od 1940) oraz w Bar Ilan University w Ramat Gan (Izrael, od 1967). Od czasów studenckich był związany z ruchem syjonistycznym; w 1935-1939 – wiceprzewodniczącym Mizrachi w Polsce. 1 IX 1939 wszedł w skład tymczasowej egzekutywy Komitetu Społecznego dla Spraw Związanych z Obroną Państwa przy Żydowskiej Gminie Wyznaniowej w Warszawie. Jest autorem wielu pionierskich prac. Swe zainteresowania skupiał zwłaszcza na literaturze tan(n)aitów, amoraitów i gaonów (okres wczesny). Na szczególną uwagę zasługują jego dzieła dotyczące historii Talmudu: Hithaw(w)ut ha-Talmud bi-szelemuto (hebr., Formowanie się Talmudu w całość, 1943); Le-cheker ha-Talmud (hebr., Do badań nad Talmudem, 1954) i Al ha-jecira ha-sifrutit szel ha-amoraim (hebr., O twórczości literackiej amoraitów, 1962). Jego odkrycia w badaniach nad rozwojem TB otworzyły nowe perspektywy badawcze.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.