Pryłucki (Priłucki) Noach (Noe, Noe Germanowicz)
Pryłucki (Priłucki) Noach (Noe, Noe Germanowicz)
pseudonim i kryptonim Aleksander C., Iks, Oktawa (1882 Berdyczów – 1941 lub 1942 Wilno?) – publicysta, adwokat, etnograf, filolog, literat, działacz społeczny i polityczny, poseł na Sejm RP; syn Cwiego P. Studiował na uniwersytecie warszawskim i w Petersburgu. W 1904–1905 działał w organizacjach syjonistycznych, brał udział w wiecach uniwersyteckich, za co został na dwa miesiące uwięziony, a potem relegowany z uczelni. W 1915 stał się rzecznikiem traktowania Żydów polskich jako autochtonicznej grupy krajowej (postulując jednak zachowanie żyd. odrębności kulturowej) i organizatorem stronnictwa fołkistów. Był aktywny w wielu żydowskich organizacjach społecznych i kulturalnych, m.in. był prezesem organizacji Szuł-Kułt i – przez pewien czas – Żydowskiego PEN-Clubu, członkiem zarządu JIWO oraz Centrali Drobnych Kupców Żydowskich. W 1916–1918 wchodził w skład Rady Miejskiej miasta Warszawy, a od 1918 – w skład Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego; w 1922 został wybrany do Sejmu Ustawodawczego i Sejmu RP, jako jedyny przedstawiciel fołkistów. Nie wstąpił do Koła Żydowskiego (właśc. Wolnego Zjednoczenia Posłów Narodowości Żydowskiej; por. Tymczasowa Żydowska Rada Narodowa), lecz tworzył jednoosobowy Klub Żydowskiego Stronnictwa Ludowego. Współpracował z licznymi czasopismami, wydawanymi w języku hebrajskim i jidysz, m.in. z dziennikami „Der Weg” i „Unzer Leben”, a wraz z ojcem, założył i współredagował warszawski dziennik „Der Moment” oraz jego popołudniówkę – „Warszewer Radio”; prowadził salon literacki przy ul. Świętokrzyskiej. Przez pewien czas (od 1909) prowadził też w Warszawie praktykę adwokacką, z której zrezygnował na rzecz pracy naukowej i kulturalnej. Zbierał żydowskie pieśni, przysłowia, zajmował się żydowską dialektologią, historią literatury, teatru, muzyki, leksykografią i bibliografią. Redagował liczne czasopisma, efemeryczne wydawnictwa w języku jidysz, m.in.: „Der Junger Gejst” (Młody Duch), „Gołdene Funken” (Złote Iskry), współpracował z tygodnikiem „Teater-Wełt” (Świat Teatru) (1908). Był autorem wierszy; m.in. cyklu liryków erotycznych Farn mizbejech (Przed ołtarzem, Warszawa 1908); wydał też Jidisze fołkslider (Żydowskie pieśni ludowe, Warszawa 1911, 1913), Lider un majsełech fun tojt (Pieśni i bajki o śmierci, Petersburg 1913), dwa tomy Noach Priłuckis zamłbicher far jidiszn folklor, filologie un kulturgeszichte (Noacha Pryłuckiego zbiory żydowskiego folkloru, filologii i historii kultury, Warszawa 1912-1919). W okresie międzywojennym ukazało się 10 tomów jego Pism, z których tom Barg arojf (W górę, Warszawa 1917) ma charakter wspomnieniowy. P. pisywał także w języku polskim, m.in. w „Życiu Żydowskim” (1917–1919). W języku polskim wydano w dwóch tomach jego Mowy (Warszawa 1920–1922). Po wybuchu II wojny światowej P. opuścił Warszawę i znalazł się w Wilnie, gdzie na uniwersytecie objął katedrę języka i literatury jidysz. W 1940, wspólnie z I. Rabonem, wydał almanach literacki Unterwegns (jid., Po drodze). Po napaści Niemiec na Związek Radziecki wszelki ślad po nim zaginął.
