parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
zw. też Towarzystwem Krakowskiego Teatru Żydowskiego bądź Żydowskim Towarzystwem Teatralnym – stowarzyszenie społeczne działające w Krakowie w 1926-1939, które stawiało sobie za cel utrzymywanie stałego żydowskiego (tj. grającego w j. jid.) zespołu teatralnego oraz propagandę sztuki dramatycznej. Jego działalność finansowana była ze składek członków i z niewielkiej subwencji magistratu; opierała się głównie na komisjach: Artystycznej (współpracującej z dyrektorami sceny stałej), Organizacyjnej i Finansowej. Przewodniczącymi T."K.T.Ż.” byli: Szalom Freund (do 1935) i M. Kanfer (do 1939). Ambitne plany stowarzyszenia weryfikowała znikomość zainteresowania teatrem żydowskim. Nie udało się wznieść odpowiadającego zamierzeniom gmachu teatralnego ani też utrzymać stałego zespołu, grającego ambitny repertuar. Nie był on w stanie utrzymać się nawet przez cały jeden sezon, jak to miało miejsce podczas prób utworzenia stałej sceny w 1926-1927 pod dyrekcją J. Turkowa; w 1927-1928 pod dyrekcją A. Morewskiego; w 1932-1933 pod dyrekcją Mojżesza Lipmanna; w 1933 pod dyrekcją Menachema Rubina. Poza tym, na scenie T."K.T.Ż.” występowały też gościnne różne zespoły, w tym najlepszych aktorów i teatrów żyd. w Polsce (m.in. Wilner Trupe, Warszewer Jidiszer Kunst-Teater). Wobec niemożności utrzymania stałego zespołu repertuarowego, po kilku latach zabiegów, w 1935 utworzono Studio Dramatyczne pod kierunkiem reżysera, Marka Katza. Od 1936 T."K.T.Ż.” posiadało drugą salę, w której występowało wspomniane Studio oraz organizowano inne imprezy kameralne bądź spotkania miłośników teatru.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.