Harkawi (Harkavy) Aleksander (Alexander)

Harkawi (Harkavy) Aleksander (Alexander)

(1863 Nowogródek – 1939 Nowy Jork?) – leksykograf, pisarz tworzący przede wszystkim w języku jidysz, ale też – szczególnie na początku – w języku hebrajskim i rosyjskim; potomek M. ben A. Jaffego; prawnuk Gerszona (zm. w Safed ok. 1827), ucznia Gaona z Wilna; kuzyn Alberta H. Ojciec H., Josef Mojsze, był zegarmistrzem, a zarazem talmudystą. Jako potomek sławnych przodków, H. otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne. Wcześnie zajął się twórczością literacką, m.in. pisał w języku hebrajskim poematy i krótkie utwory prozą. Jego pasją stało się studiowanie języków, w której to dziedzinie był samoukiem. Wcześnie stracił matkę i wychowywał się u wuja. W 1878 przybył do Wilna, gdzie po pewnym czasie tułaczki został księgowym wydawnictwa Rommów. Zaprzyjaźnił się z kilkoma znanymi maskilami wileńskimi, m.in. z I.M. Dickiem. Rozwinął swoją twórczość literacką; pisał w języku rosyjskim, hebrajskim i w jidysz. W 1881 przyjechał do Warszawy. Nie mogąc znaleźć dla siebie miejsca w tym mieście, krótko pracował jako nauczyciel języka hebrajskiego w Białymstoku, potem powrócił do Wilna. W 1882, wraz z grupą młodzieży, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, by prowadzić tam rolniczą farmę. Imał się różnych zajęć, zmieniał często miejsce zamieszkania. Ostatecznie osiadł w Nowym Jorku (1890). Jest autorem kilku podręczników i samouczków, które zdobyły wielką popularność, w tym samouczek języka angielskiego Englisze lerer (jid, Nauczyciel angielski, 1891) oraz podręcznik pisania listów angielskich Englisze brifnszteler (jid., Wzory listów angielskich, 1892). Był redaktorem kilku czasopism, wydawanych w języku jidysz oraz autorem książek, wśród nich przekładu na język jidysz Don Kichota Cervantesa (1897) i Buch über die Juden von Russland und Polen I. Friedländera (1920). Najważniejszym jego dokonaniem była seria popularnych słowników, m.in.: English-Yiddish Dictionary (1891, 1910); Yiddish-English Dictionary (1898); Yiddish-English-Hebrew Dictionary (1925, 1928); Student's Hebrew and Chaldee Dictionary (1918). W 1933, z okazji siedemdziesiątych urodzin H., w Nowym Jorku ukazała się księga jubileuszowa Harkawis bio-bibliografie; a w roku następnym, w wileńskim „JIWO Bleter” (t. 6) – tekst Łekowed Aleksander Harkawi cu zajn zibecikstn gebojrntog (jid., Ku pamięci Aleksandra Harkawiego na jego siedemdziesiąte urodziny). Z inicjatywy H., w 1931 został nakręcony krótki dokumentalny film Nowogródek, poświęcony jego rodzinnemu miastu.