Czyński Jan

Czyński Jan

(1801 Warszawa – 1867 Londyn) – działacz polityczny, publicysta, pisarz. Pochodził z rodziny frankistów, która przyjęła katolicyzm. Tytuł magistra prawa uzyskał na Uniwersytecie Królewskim w Warszawie w 1822. Osiadł w Lublinie. Na arenie politycznej zaczął działać dopiero w czasie powstania listopadowego, odgrywając istotną rolę (zarówno jako oficer armii pol., jak i – od czerwca 1831 – jako jeden z przywódców Towarzystwa Patriotycznego). Już na początku wydarzeń rewolucyjnych, w Lublinie skutecznie zapobiegł wybuchowi pogromu Żydów. Po upadku powstania był jednym z czołowych reprezentantów radykalnego skrzydła Wielkiej Emigracji. Był przeciwnikiem Hotelu Lambert. Krańcowe poglądy i skrajny indywidualizm utrudniały jego stosunki z większością działaczy emigracyjnych (np. wystąpienie przeciw A. Mickiewiczowi i jego Księgom Narodu Polskiego), w tym w Towarzystwie Demokratycznym Polskim. W przeciwieństwie do większości frankistów, żywo interesował się sprawami Żydów, opowiadając się w publicystyce i w odrębnie wydanych pracach oraz utworach literackich za ich „uobywatelnieniem” (m.in. Question des Juifs polonais…, 1833; Le roi des paysans, 1838). W 1846–1863 współpracował z „Archives Israélites”. Dzięki temu nawiązał kontakty z wpływowymi kołami żydowskimi, co po 1848 umożliwiło mu odegranie ważkiej roli w nawiązywaniu stosunków między nimi a emigracją polską, zwłaszcza od chwili założenia Alliance Israélite Universelle. W okresie poprzedzającym powstanie styczniowe Cz. zabiegał o zainteresowanie sprawą polską opinii publicznej na Zachodzie i postawienie na forum międzynarodowym sprawy emancypacji Żydów. W styczniu 1863 założył w Paryżu Alliance polonaise de toutes croyances religieuses – organizację wspierającą ideę zbratania pol.-żydowskiego. Pod koniec życia przebywał w Anglii, będąc korespondentem lwowskiej „Gazety Narodowej”. Przed śmiercią wydał odezwę, w której wzywał do utworzenia stow. emigrantów-Żydów we Francji i Anglii.