Wielka Emigracja

Wielka Emigracja

Aczkolwiek bardzo nieliczni Żydzi polscy byli prawie niezauważalni w liczącej blisko 10 tys. masie emigrantów z Królestwa Polskiego do krajów Europy Zachodniej po klęsce powstania listopadowego, to jednak sprawa żydowska stanowiła żywo dyskutowany przedmiot w gremiach reprezentatywnych dla emigrantów. Przesądzały o tym czynniki takie jak: świadomość zaniechania reform przez Sejm 1831; kontakty z „uobywatelnionymi” Żydami francuskimi; oraz obecność wśród emigrantów stosunkowo licznej grupy potomków frankistów, z których część poczuwała się do działania na rzecz wyznawców religii mojżeszowej; z czasem także specyficzne przekonania A. Mickiewicza o szczególnej więzi, duchowej i historycznej, łączącej Izraelitów i Polaków. Za pełnym, bezwarunkowym i szybkim przyznaniem Żydom polskim praw obywatelskich opowiadali się m.in.: J. Czyński, L.O. Lubliner, L. Hollaenderski i Jan Olrych Szaniecki, mając poparcie znacznej części demokratycznej lewicy W.E. Nazwiska działaczy Towarzystwa Demokratycznego Polskiego znajdujemy wśród inicjatorów i działaczy założonej w Paryżu wiosną 1833 organizacji popierającej emancypację obywatelską Żydów na obszarze Europy. Zwolennicy Hotelu Lambert w większości opowiadali się za emancypacją ograniczoną, stopniową i uwarunkowaną postępami asymilacji. We wszystkich obozach ideowych znajdujemy jednak również zdeklarowanych przeciwników takich rozwiązań, motywujących swoją postawę przekonaniem o obcości i szkodliwości Żydów z punktu widzenia polskiego interesu narodowego. W okresie wzmożonej aktywności politycznej (1832 – J. Lelewel, 1837 – Lelewel i Lubliner, 1846 – Lelewel, Lubliner i Stanisław Worcell, 1848 – Hollaenderski, 1854) wystosowywano apele i odezwy wzywające Żydów polskich do spełnienia patriotycznego obowiązku, ale nawet szeroki udział zasymilowanej części ludności żydowskiej w Rewolucji Krakowskiej i wydarzeniach Wiosny Ludów (1848), oraz będący konsekwencją tych wydarzeń napływ na Zachód Europy żyd. emigrantów, nie zmienił zasadniczo wcześniej deklarowanych poglądów. Niemniej jednak, po 1848 zauważalne są starania Hotelu Lambert o poprawę stosunków z wpływowymi kołami żydowskimi. W kontaktach tych trudną do przecenienia pozytywną rolę, zwłaszcza od chwili założenia w Paryżu w 1860 Alliance Israélite Universelle, odegrali Czyński i Lubliner.