parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
Żydowska Komisja Koordynacyjna – federacja Żydowskiego Komitetu Narodowego (ŻKN) i Bundu, zawiązana w październiku 1942 w getcie warszawskim; w jej skład weszli delegaci z każdego stronnictwa. Utworzenie organizacji zrzeszającej wszystkie ugrupowania żydowskiego podziemia było spełnieniem warunku podjęcia oficjalnych negocjacji przez dowództwo AK. Władze K.K. tworzyli: I. Cukierman, Menachem Kirszenbaum i Abrasza Blum; do pertraktacji z AK, które doprowadziły do oficjalnego uznania ŻOB, delegowano A. Wilnera, A. Bermana oraz L. Feinera. Przed K.K. postawiono zadanie zorganizowania obrony getta na wypadek podjęcia przez Niemców akcji wysiedleńczej, ochrony mas żydowskich w getcie przed agentami okupanta, nadzorowanie działalności organizacji bojowej. W grudniu 1942 przedstawiciele K.K. przekazali władzom pol. postulaty dotyczące dostaw broni, umożliwienia jej zakupu i pomocy szkoleniowej; przesyłali także do Londynu, za pośrednictwem Delegatury Rządu, informacje o uformowaniu się w getcie siły obronnej, także szereg depesz i apeli słali do organizacji żydowskich na całym świecie. Poza reprezentowaniem getta na zewnątrz, K.K. opracowała i uchwaliła statut ŻOB oraz prowadziła wśród ludności akcje, których celem było zdobycie środków na zakup broni.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.