parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
organizacja powstała w 1931, po rozpadnięciu się krakowskiego oddziału Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych. Jej prezesem był Leon Schönker. W 1934 w skład Z.Ż.A.M. i R. w K. wchodziło 37 artystów (z Krakowa [13], Będzina, Kazimierza Dolnego, Lublina, Lwowa, Łodzi, Radomska, Paryża, Sanoka, Stanisławowa, Tarnowa, Warszawy, Wiednia i Wilna). Celem organizacji było urządzanie wystaw, organizowanie wieczorów dyskusyjnych, wykładów, odczytów oraz materialne wspieranie artystów. Zorganizowała ona ok. 50 wystaw ponad 100 artystów; wśród najważniejszych, prezentowanych w salach Żydowskiego Domu Akademickiego w Krakowie, były pokazy prac: M. Gottlieba, S. Hirszenberga, M. Applebauma (wystawa pośmiertna), A. Markowicza (wystawa jubileuszowa), A. Messera (wystawa pośmiertna), Z. Nadla (wystawa pośmiertna), A. Neumana (wystawa jubileuszowa), grupy „Jednoróg”, członków Zrzeszenia mieszkających w Paryżu (A. Aberdam, A. Kolnik, E. Mandelbaum, M. Katz). Urządzano także wystawy w in. miastach Polski, m.in. we Lwowie, Katowicach, a także poza granicami kraju – w Amsterdamie, Rotterdamie i Hadze. Wystawy przynosiły dochód, wiele prac sprzedawano. Z.Ż.A.M. i R. w K. prowadziło także działalność wydawniczą; ukazał się jeden numer czasop. „Sztuka i Życie Współczesne” (Kraków, luty 1934). Także jego staraniem wydano towarzyszącą wystawie monografię M. Gottlieba, autorstwa M. Waldmana ( Maurycy Gottlieb 1856-1879. Biografia artystyczna, Kraków 1932). E. Schinagel przygotował serię monografii „Współcześni Artyści Plastycy Żydowscy w Polsce”, która jednak nie ukazała się drukiem. Z.Ż.A.M. i R. w K. podjęło również próbę – niestety nieudaną – stworzenia w Krakowie Muzeum Żydowskiego.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.