Waldman Mosze

Waldman Mosze

(1911 Ozorków k. Łodzi – 1996 Paryż) – pisarz tworzący w języku jidysz, krytyk i historyk sztuki, malarz, scenograf. Wywodził się z rodziny robotniczej. Po ukończeniu chederu uczęszczał do polskiej szkoły ludowej i na kursy języka hebrajskiego. W 1927-1931 mieszkał w Łodzi i Warszawie. Pracował jako krawiec. Po wyjeździe na Zachód przebywał w Paryżu i Brukseli. Powróciwszy do kraju w 1933, osiadł w Warszawie. Wówczas też debiutował wystawą indywidualną. Malował akwarelami i gwaszem, utrzymane w jasnej tonacji pejzaże (Pejzaż z cerkwią), sceny rodzajowe m.in. z życia Hucułów (Wesele ruskie). Dla Teatru im. Goldfadena w Stanisławowie przygotował scenografię do Głuchego D. Bergelsohna oraz Nocą na starym rynku I.L. Pereca. Od wczesnej młodości pisał wiersze i bajki. Jednak debiutował dopiero w 1932 jako krytyk na łamach brukselskiego pisma „Arbeter Wort” (jid., Słowo Robotnicze); oraz – jako poeta – w filadelfijskim „Jidisze Wełt” (jid., Żydowski Świat). W 1932 w Krakowie, w związku z organizowaną tam wystawą dzieł M. Gottlieba, ukazało się też jego opracowanie poświęcone temu artyście (Maurycy Gottlieb 1856-1879. Biografia artystyczna, Kraków 1932). W. był związany z PS-L, głównie poświęcając się pracy kulturalnej. Współpracował z wieloma czasopismami, związanymi głównie z lewicą, ukazującymi się w Łodzi i Warszawie, ale także w Belgii i Stanach Zjednoczonych. Wydał debiutancki tom poezji Fartunkłte frimorgns (jid., Zamglone poranki, 1938). Po wybuchu II wojny światowej uciekł przed Niemcami do Białegostoku, skąd – wraz z licznymi „bieżeńcami” – został deportowany do obwodu Komi. Po amnestii dla obywateli polskich osiadł w Bucharze. Repatriował się w 1946. Do 1949 mieszkał w Łodzi. Publikował w czasop. krajowych: „Dos Naje Leben”; „Jidisze Szriftn”, „Unzer Wort”, „Kinder-Frajnd” (jid., Przyjaciel Dziecka), oraz w ukazujących się za granicą (w Palestynie, Francji, Meksyku, Argentynie, Stanach Zjednoczonych). Był współredaktorem czasopism dla dzieci – łódzkiego „Di Fraje Jugnt” (jid., Wolna Młodzież; 1947), warszawskiego „Łomir Kinder Lernen” (jid., Uczmy się Dzieci; 1948-1949, nr. 2-20). Ostatecznie osiadł w Paryżu. Był aktywnym członkiem kolonii żydowsko-polskiej w tym mieście, działając m.in. w: Żydowskim Klubie Kultury (Jidiszn Kultur Kłub) oraz w Związku Literatów Żydowskich (Jidiszn Literatn Farajn). Pisywał do paryskiego pisma „Far Unzere Kinder” (jid., Naszym Dzieciom). Później przeniósł się do Izraela. Współpracował z pismem „Di Gołdene Kejt” (jid., dosł.: Złoty Łańcuch [przen.: Łańcuch Pokoleń]). W 1976, w Paryżu, ukazała się jego książka Zygmunt Schreter. Un Peintre de Montparnasse.