parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
zw. popularnie Żydowskim PEN-Clubem [w Wilnie] (jid. Jidiszer PEN-Kłub in Wilne) – sekcja międzynarodowej organizacji pisarzy, reprezentująca literaturę jidysz. Z inicjatywą jej utworzenia wystąpił Klub Literatów przy warszawskim Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich w 1927, a zaakceptował jej powstanie V Kongres PEN-Clubu; stanowiło to symboliczny wyraz emancypacji literatury jidysz na gruncie międzynarodowym. Jego siedzibą nie mogła być Warszawa, gdyż była ona już centralą Polskiego PEN-Clubu, powstałego w 1924. W tej sytuacji siedzibą Ż.S.P.-C. zostało Wilno. W 1930 zrzeszała ona ok. 100 twórców oraz posiadała dwie sekcje: w Warszawie (przy Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich, tzw. Grupa Warszawska) i w Nowym Jorku. Przyznawała nagrodę im. I.L. Pereca oraz wydawała przez pewien czas tygodnik „P.E.N.-Kłub Najes” (Wiadomości PEN-Clubu, Wilno 1928). W skład pierwszego zarządu tej organizacji weszli: J. Opatoszu, Z. Rajzen, P. Markisz i M. Kulbak. W latach 30. funkcję prezesa piastował J.I. Trunk, a sekretarza – L. Finkelstein. W 1932 godność honorowego prezesa powierzono Sz. Aszowi. Po II wojnie światowej w 1946 podjęto próbę reaktywowania w Polsce Ż.S.P.-C., przyjaźnie powitaną przez prezesa polskiego PEN-Clubu, Jana Parandowskiego, która zakończyła się jednak niepowodzeniem.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.