parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Ben Chaim, B.C. (1881 Grodno – 1943 Treblinka) – działacz społeczny, publicysta, pedagog. Po ukończeniu gimnazjum w Grodnie studiował na Wydziale Prawa i Wydziale Fizyczno-Matematycznym uniwersytetu w Petersburgu oraz w szkole technicznej w Charlottenburgu. Był sympatykiem ruchu syjonistycznego do czasu podjęcia przez partię rozważań na temat osiedlenia Żydów w Ugandzie (por. ugandyjski plan osiedlenia). Od 1920 mieszkał w Wilnie; pracował w towarzystwie ORT, a później (w 1924–1928) także w żydowskim gimnazjum, gdzie pełnił funkcję dyrektora. W 1928 zamieszkał w Warszawie; został wiceprezesem zarządu głównego ORT-u i dyrektorem biura Centrali ORT-u w Polsce (przewodniczący ORT-u). Był bardzo zaangażowany w działalność spółdzielczą. Został członkiem prezydium JIWO. Od 1903 współpracował z dziennikiem żydowskim „Der Frajnd”, a w następnych latach z różnymi innymi czasopismami rosyjskimi, polskim i żydowskimi (m.in. „Buduszcznost”, „Jewriejskaja Żizń”, „Rzemiosło”, „Wiedza i Życie”, „Dos Łebn” [jid., Życie], „Jidisze Cukunft” [jid., Przyszłość Żydowska], „Fołks-Cajtung”, „Unzer Cajt” [jid., Nasz Czas] „ORT-Jedijes” [jid., Wiadomości ORT-u], „Bicher-Wełt” [jid., Świat Książek], „Literarisze Bleter”). Publikował prace z dziedziny prawa, studia krytyczne, recenzje, prace o charakterze popularyzatorskim; był redaktorem czasopisma „Ruch Spółdzielczy” i serii wydawnictw, poświęconej przyrodzie i kulturze (wydawanej w j. jid.); był również sekretarzem redakcji i współpracownikiem Wielkiej Encyklopedii Brockhaus-Efrona. Podczas II wojny światowej, jako dyrektor ORT-u, został członkiem Judenratu i zastępcą przewodniczącego prezydium Żydowskiej Samopomocy Społecznej (ŻSS). Pomagał kręgowi badaczy, skupionych wokół E. Ringelbluma, w prowadzeniu badań naukowych. W styczniu 1943 zginął wraz z rodziną w obozie zagłady w Treblince.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.