alef

alef

(hebr. i jid.) – pierwsza litera alfabetu hebrajskiego. Oznacza zwarcie głośni, które dawniej traktowano jak spółgłoskę. Sama w sobie nie ma wartości dźwiękowej (jest literą niemą, kiedy nie towarzyszy jej żaden znak samogłoskowy) i jest wymawiana jako następująca po niej samogłoska („a”, „o”, „i”, „u”, „e”). W języku jidysz a. występuje w trzech postaciach, jako: pasech alef – długie „a”; komec alef – krótkie „a” i sztumer alef – bez wartości dźwiękowej, nieme „a”. W najwcześniejszych inskrypcjach piktogram a. przedstawiał głowę byka (w języku protosynajskim alp znaczyło byk). A. ma wartość liczbową 1. Na temat tej pierwszej litery alfabetu stworzono wiele legend i interpretacji kabalistycznych. Według Dawida ben Szlomo ibn Zimry, kabalisty żyjącego w XV w., znak graficzny a. – stanowi połączenie trzech liter – dwóch jod z waw, tworzące wartość liczbową 26 (= 10 + 10 + 6), a rozbiór Imienia Bożego (jod = 10 + he = 5 + waw = 6 + he = 5) także równa się tej liczbie (por. Imiona Boga). Ma to dowodzić, że a. jest symbolem jednego Boga i zawiera w sobie ukryty odpowiednik Bożego Imienia; jest koroną Tory, bowiem zawiera w sobie wiele tajemnic. Jednak Bóg nie mógł od a. rozpocząć dzieła stworzenia, bo świat nie był jeszcze doskonały; dopiero przez objawienie Tory zyskał swe dopełnienie. A. jest prafundamentem wszechrzeczy, wskazuje na tajemnice istnienia, nadto stanowi źródło dla pozostałych liter alfabetu hebrajskiego. Tradycja żydowska wychwala też pokorę litery a., odzwierciedloną w fakcie, że nie poprosiła Boga, by za jej pomocą stworzył świat, ani też o to, by właśnie od niej zaczynała się cała BH. Ta skromność a. miała zostać później wynagrodzona – od niego bowiem rozpoczyna się Dziesięcioro Przykazań (Anochi Adonaj Elohe(j)cha… – Ja jestem Pan, twój Bóg; Wj 20,2). Przestawiając litery tworzące słowo alef (alef, lamed, pe; zob. t(e)mura), można otrzymać słowo pele, oznaczające „cud”, „cudowną rzecz” albo „potężną opiekę”; ma to wskazywać na ścisły związek a. z Bogiem, którego dzieło jest cudem, a On sam jest jego „potężną opieką”. Ustawiając litery inaczej – można otrzymać słowo ofel – oznaczające „mrok”, „ciemność”, „rzecz ukrytą”; znaczy to, że nie do zgłębienia jest tajemnica a., bowiem jest ona głęboko ukryta, jak sam Bóg, którego istota jest niedostępna dla zmysłów ludzkich. A. – tak jak Bóg – jest tylko jeden (Pwt 6,4); w początkach dziejów ludzie posługiwali się też tylko jedną mową (Rdz 11,6). Kiedy doda się do siebie wartości liczbowe liter tworzących słowo alef (alef = 1 + lamed = 30 + pe = 80), to – pomijając zera – otrzymamy 12, tradycyjny symbol dwunastu Imion Boga, dwunastu znaków zodiaku, dwunastu miesięcy roku, Dwunastu Plemion Izraelskich i dwunastu drogocennych kamieni w napierśniku arcykapłana Aarona (por. efod;); jeśli jednak zachowamy zera, otrzymamy 111 – liczbę stanowiącą trzykrotne potwierdzenie jedności a. oraz jedności Boga. Litera a. powszechnie występowała w napisach na amuletach i w magicznych formułach. Wyrażenie „od alef do taw” (hebr. me-alef we-ad taw; jid. fun alef biz tow) znaczy tyle, co „alfa i omega” lub „od początku do końca”, albo „od A do Z”).