parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Kadysz (Kadisz)

Kadysz (Kadisz)

(od aram. kad(d)isz = święty; jid. Kadesz) – jedna z najważniejszych i najczęściej odmawianych modlitw w liturgii żydowskiej, napisana w języku aramejskim w czasach talmudycznych; wyraża wiarę w jedynego Boga i poddanie się Jego woli. W TJ występuje pn. K(e)dusza = Uświęcenie [Imienia Bożego]; natomiast w TB (traktat Sota 49a) zacytowano kluczowy fragment K. ( Baruch Szem K(e)wod Malchuto… = Niech będzie błogosławione Imię Boże…). Zanim wypracowano jej obecną formę, modlitwa ta ulegała zmianom, do czasu, gdy Zlijahu ben Szlomo Załman w XVIII w. ustalił, że żaden wers nie może zostać do niej dodany, a słowo Amen może być jedynie odpowiedzią całej kongregacji. K. pierwotnie prawdopodobnie nie stanowił części liturgii synagogalnej, lecz odmawiał go kaznodzieja na zakończenie kazania lub czytania z hag(g)ady. Po raz pierwszy jego nazwa pada w traktacie talmudycznego Soferim, w którym także wiązano go z liturgią synagogalną. I choć także tam pojawia się wzmianka o K., odmawianym przez żałobników ( żałoba), to ta rola omawianej modlitwy stała się powszechnie akceptowana w XIII w., po pogromach Żydów, dokonanych przez krzyżowców (krucjaty). Praktyka odmawiania K. za bliskich zmarłych przez rok po ich zgonie stała się obowiązującą w XV w. K. odmawia się zawsze wspólnie z minjanem, w postawie stojącej, będąc zwróconym w kierunku Jerozolimy (por. mizrach). Istnieje kilka wersji K.: 1. Chaci Kadisz (hebr., Pół-Kadysz) – odmawiany na zakończenie każdej części obrządku; 2. Kadisz Szalem (hebr., Pełen Kadysz) bądź Kadisz de-Cibura (hebr., Kadysz Publiczny [Powszechny]) – odmawiany na zakończenie modłów; 3. Kadisz de-Rabanan (hebr., Kadysz Naszych Mistrzów) – jest to Kadisz Szalem, z dodatkiem fragmentu poświęcającego modlitwę za cały Izrael, nauczycieli i uczniów oraz za wszystkich studiujących Torę, odmawiany po studiowaniu Talmudu oraz w synagodze, po czytaniu fragmentów z literatury rabinicznej (zob. też Hadran); 4. Kadisz Jatom (hebr., Kadysz Sierot) bądź Kadisz Awe(j)lim (hebr., Kadysz Zbolałych [Żałobników]) – odmawiany obowiązkowo, zgodnie z prawem, jako modlitwa za zmarłych, przez syna wyrażającego wiarę w imieniu rodziców (w gminach ortodok. i reformowanych obowiązek ten mogą spełniać także córki) lub przez ojców zmarłych dzieci przez 11 miesięcy po śmierci każdego z nich (czas ten, zamiast 12 miesięcy, ustalił M. Isserles; wierzono bowiem, że ludzie niegodziwi idą do piekła [ gehenna] na rok; Isserles zaś, chcąc uniknąć podejrzenia, że rodzice po których odmawia się K. przez 12 miesięcy byli niegodziwcami – zalecił skrócić ten czas) oraz w dniach kolejnych rocznic ich śmierci (z tego względu, rodzice nazywali syna „swoim Kadyszem”); po innych krewnych odmawia się K. przez 30 dni (por. Szloszim); 5. Kadisz Leitchadeta (aram.-hebr., Kadysz Odnowienia) – odmawiany przez syna nad grobem rodziców, podczas pogrzebu (nieznacznie różni się on od Kadisz Jatom). Ponieważ w rycie aszkenazyjskim w większości gmin nie dopuszczano, by K. za rodziców był odmawiany publicznie w synagodze przez kilku synów równocześnie, opracowywano zatem specjalne regulaminy, porządkujące kolejność recytowania tej modlitwy przez zobowiązanych do jej odmawiania w danym dniu (pierwszeństwo mieli ci, których dotyczyły poszczególne okresie żałoby [ Sziwa; Szloszim i – wspomniane już – 11 miesięcy] oraz rocznice śmierci rodziców, a następnie członkowie danej gminy przed tymi, którzy pochodzili z in. miasta). Obowiązkowi odmawiania K. przypisywano niezmiernie ważną rolę (np. I. Luria uważał, że odmawianie Kadisz Jatom przez 11 miesięcy żałoby pomaga w przejściu dusz zmarłych z gehenny do raju; a w rocznice śmierci – w przejściu do wyższych sfer raju). Przy odmawianiu K. w czasie Rosz ha-Szana, Jom Kipur i świąt pielgrzymich stosuje się specjalne melodie.

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]