parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1876 Warszawa – 1942 Treblinka) – prawnik, adwokat, radca MSZ; syn Markusa, ławnika Zarządu Miejskiego miasta Warszawy. Pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej. Po ukończeniu rosyjskiego gimnazjum podjął studia na Wydziale Prawnym Cesarskiego UW (1894-1898). Następnie studiował w Heidelbergu, gdzie uzyskał tytuł doktora w 1900. Osiadł w Berlinie; pracował nauk . na tamtejszym uniwersytecie. W 1906 powrócił do Warszawy i otworzył kancelarię adwokacką. Przez krótki czas, pod wpływem Państwa Żydowskiego T. Herzla, był zwolennikiem ruchu syjonistycznego, po czym powrócił do obozu asymilatorów (współautor zwalczanej przez I. Grünbauma i M.A. Hartglas(s)a ustawy o obywatelstwie z 1920). Podczas I wojny świat. piastował obowiązki referenta Sądu Głównego, a od października 1917 – pracował w Departamencie Politycznym Tymczasowej Rady Stanu. Po roku był już pracownikiem etatowym MSZ (do 1926); później (do 1935) był zatrudniony jako kontraktowy radca prawny. Uczestniczył w konferencjach pokojowych w Paryżu (członek Biura Prac Kongresowych delegacji pol., 1919; por. Komitet Delegacji Żydowskich przy Konferencji Pokojowej), w rokowaniach w Berlinie (1919), Mińsku, Rydze (1921). Był jednym z sygnatariuszy konwencji, podpisanej przez Polskę na Konferencji Prawa Międzynarodowego w Hadze (1930); polskim delegatem na konferencje Ligi Narodów, poświęcone prawu międzynarodowemu. Wykładał prawo w Wolnej Wszechnicy Polskiej (w 1921-1927 kierował Katedrą Prawa Narodów), w Akademii Prawa Międzynarodowego w Hadze. Był członkiem wielu stowarzyszeń prawniczych, wieloletnim wiceprezesem Towarzystwa Prawniczego w Warszawie. Dużo publikował na tematy prawne w specjalistycznej prasie (w j. pol., niem., francuskim). Jest autorem wielu cennych prac, dotyczących prawa cywilnego, międzynarodowego, prywatnego i publicznego oraz teorii prawa, m.in.: Wykładnia prawa i orzecznictwa (1916), Idea prawa narodów (1917), Zasady teorii prawa (1924), Arbitrage international en matič re privée (1928), W poszukiwaniu prawa cywilnego (1939). Już we wrześniu 1939 stracił swe mieszkanie (w pobliżu Wielkiej Synagogi na Tłomackiem), wraz z cennym księgozbiorem i dziełami sztuki. Później trafił do getta warszawskiego, skąd – wraz z żoną, córką i wnuczką (ocalał tylko syn) – podczas Wielkiej Akcji, w sierpniu 1942, został wywieziony do Treblinki, gdzie zginął w komorze gazowej.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.