Taube Szymon Josef (1910-1943)

Życiorys

Urodził się 15 XI 1910 r. w Kłodawie, był synem kupca i piekarza Moszka Arona Taubego (ur. 1885 r.) i Cypry Łaji z domu Lisek (ur. 1882 r.) oraz bratem Binema Taubego (ur. 1912 r.) i Uszera Taubego (ur. 1914 r.) (Nowicki 2010: 126). W 1940 r. rozpoczęła się dla Sz. J. Taubego przymusowa tułaczka po obozach pracy w Wielkopolsce i głębi Rzeszy, gdzie z niewolniczej pracy deportowanych Żydów z Kraju Warty korzystały niemieckie przedsiębiorstwa ogólnopaństwowe, administracja lokalna, a także podmioty prywatne. Głównie były to obozy administrowane przez niemiecką Dyrekcję Budowy Autostrad w Berlinie (RAB). Jeszcze w Kłodawie Szymon Josef został przydzielony do obozu pracy w Buchwerder Forst (Bukowcu) (APPoK), który został uruchomiony w lipcu 1940 r. Żydowscy więźniowie płci męskiej wykonywali w nim prace przy budowie autostrady.

Dokumenty Taubego w ARG

W zbiorach ARG zachowały się listy Szymona Josefa (z czerwca, września i października 1942 r.) z Lauty (Lautawerk Süd – Lager I) na Łużycach Dolnych, położonej niedaleko Cottbus, których adresatem był jego brat Uszer w Warszawie (ARG t. 1: 235-257; ARG t. 24: 512). Pracował tam w fabryce i na budowie. Szymon Josef, żydowski robotnik w Lubrzy (RAB Liebenau I lub RAB Liebenau II), do której trafił z Bukowca (przymuszony był tam do pracy przy budowie niemieckiej autostrady), a potem Lautawerk, załączył Uszerowi do korespondencji z 14 VI 1942 r. list z informacją o zagładzie kłodawian i ucieczce z ośrodka zagłady Kulmhof wChełmnie nad Nerem dwóch więźniów-przymusowych grabarzy (ARG t. 1: 241, 243), napisany w Grabowie przez Mordkę Targacza (ur. 1911 r. w Łęczycy) (APPoK), prawdopodobnie syna kłodawskiego rzezaka Eliasza i jego żony Małki Frymet z domu Linke, przed wojną zamieszkałych w Rynku pod nr 4. W 1926 r. M. Targacz był uczniem VI klasy szkoły powszechnej, siedmioklasowej, w Kłodawie (Polska1926).

W korespondencji Sz. J. Taubego często przewija się nazwisko Mojsze Mendela Kibela (ARG t. 1: 240, 242-244, 246, 247, 252), z którym wymieniał się listami obozowymi. Był nim szewc (ur. 1905 r.), stały mieszkaniec miasta Turka, syn Borucha Lipmana i Ruchli Łaji z Myszkowskich. W marcu 1929 r. M. M. Kibel ożenił się z Chają Cieplińską (Czeplińską) – dwudziestotrzyletnią mieszkanką Kłodawy, córką Aliego i Chany z Flasterów. Z tego związku urodzili się synowie: Monasze (1930 r.) i Michał (1935 r.). Kibelowie przed wojną zamieszkiwali w Lesznie (Gańczyk, Kłodawscy). Kibelowie wskutek wojennej zawieruchy trafili do getta w Szydłowcu. Ich los pozostaje nieznany.

Krąg bliskich Taubego

Jak wynika z dokumentów z ARG, najstarszy z braci Taube przejmował się losem swoich współtowarzyszy doli – np. braci Wierzbickich, synów cholewkarza Herckego i Małki z Myszkowskich: Lajba (ur. 1916 r. w Kłodawie), z zawodu cholewkarza (pracował u swojego ojca), Abrama Lemela (ur. 1919 r. w Kłodawie), przymusowego robotnika RAB Lager Brӓtz (Britz), Mendela (ur. 1921 r. w Kłodawie), wywiezionego do obozu pracy RAB Lager Neu Tomichel i Kałmego (ur. 1925 r. w Kłodawie), więźnia RAB Lager Neu Tomichel (Nowy Tomyśl) oraz pozostałych przyjaciół z innych gett i obozów – Dawida Lewiego (brata Róży Kapłan, w niektórych źródłach występującego, jako Wigdor Dawid Lewin) i Szymona Josefa Lissaka (Liska), urodzonego w 1908 r. w Kłodawie, syna Szmula Chaima, który 20 VIII 1942 r. został pogrzebany w Kostrzynie nad Odrą razem z ofiarami tego obozu (APPoK; ARG t. 1: 244, 246, 247, 252, 253).

W jego kręgu znajomych, o których wykazywał dużą troskę, znajdowali się też Jakub Pinczewski (ur. 1892 r.), syn Mendla i Bajli z Żelewskich, mąż (od 1924 r.) Rywki z Kornów, który przed wojną w Kłodawie handlował szkłem oraz niepochodzący z tego miasta – Moniek Mazur. Pojawiający się w treści jego listu do Uszera z 14 VI 1942 r. Ruwen (Ruben, Rywen) Wiśniewski, był rodowitym kłodawianinem (ur. 1911 r.), synem Salomona (Szymona, Szyi) i Brany z Myszkowskich, kolegą szkolnym Gołdy (Guci) Tabaczyńskiej (w 1926 r. chodził z nią do jednej klasy w siedmioklasowej szkole powszechnej) (ARG t. 1: 240, 242, 247, 253; Gańczyk, Kłodawscy; Polska1926).

Z Lauty Szymon Josef do większości z nich pisał listy, a korespondencji zwrotnej oczekiwał pod obozowym adresem u zaufanego Polaka: „St. Pomykała, Lautawerk Süd, Lager 3, Kreis Calau”. Przesyłał Uszerowi i jego żonie Balci pozdrowienia od współwięźniów, pochodzących z Kłodawy – od M. L. Pinczewskiego (był nim Moszek Pinczewski, ur. 1910 r., syn Chaima i Rywki z Kibelów, żonaty od 1934 r. z Gitlą z Markowskich; przymusowy więzień RAB Lager Wiesengrund; we wrześniu 1942 r. był już w obozie w Laucie), wspomnianych już braci Wierzbickich, Abrama Rzeszewskiego-Małego (właśc. Abrama Mortki, ur. 1925 r., który z Kłodawy został wywieziony do Inowrocławia, do Übergangslager in Hohensalza) i Abrama Opoczyńskiego (niewykluczone, że był nim Abram Icek, ur. 1925 r., syn Aljego Wolfa i Łaji Pinczewskiej, więzień m.in. RAB Lager Buchwerder). Przesyłał pozdrowienia dla Icchaka Kryszka (ur. 1909 r., syna Abrama, nauczyciela z Łodzi), Libci Pinczewskiej (ur. 1914 r., córki Henocha i Rywki z domu Kibel, w 1926 r. – koleżanki z klasy VI z kłodawskiej szkoły powszechnej M. Targacza – ich wychowawcą był Józef Rogowski; Libcia z rodzicami przed wojną mieszkała przy ul. Warszawskiej 4, w tym samym domu co Taubowie), do której wysyłał listy (APPoK; ARG t. 1: 247, 252, 253; ARG t. 24: 512; Polska1926; Gańczyk, Kłodawscy), przebywających w warszawskim getcie. Zabiegał u Uszera o kontakt z niejakim Wolnerem lub Welnerem, który przez jakiś czas przebywał w warszawskim getcie, a potem został wysłany do obozu pracy (ARG t. 1: 240, 242, 244, 246), choć najpewniej został ofiarą ośrodka zagłady w Treblince podczas wielkiej akcji w getcie (VII-IX 1942 r.).

Często też pisał z Lauty do Polaków z Kłodawy, najbliższych sąsiadów i przyjaciół z branży piekarskiej – Kołodziejskiego, Michała Kantorskiego oraz spolonizowanej rodziny wyznania ewangelicko-augsburskiego – Woltersdorfów (zapewne do piekarzy: Ludwiga i Aleksandra) (APPoK; Niewiarowscy 2023), o których wspominał w zachowanym do dziś liście z 11 XI 1942 r. (ARG t. 1: 255, 257). Natomiast o Szymona Josefa troszczyła się korespondencyjnie jego krewna Fela Rybska, która znalazła się w Gemeinschaftslager Bronwitz (Broniewice w rejencji inowrocławskiej, powiat mogileński). Zwracała się do niego zdrobnieniem „Szymek” i starała się utrzymywać kontakt „pomimo że prowadzi on ciągłą wędrówkę z lagru do lagru” (ARG t. 1: 234).

Schorowanego Szymona Josefa zakwalifikowano w obozie w Poznaniu do transportu powrotnego, mającego na celu eliminację więźniów z obozów pracy przymusowej niezdolnych do pracy (Ziółkowska 2004: 37-43). Z grupą liczącą 850 żydowskich więźniów trafił do łódzkiego getta (Ziółkowska 2005: 182). 15 III 1943 r. Sz. J. Taubego umieszczono w szpitalu getta, a po trzech miesiącach (12 VI 1943 r.), z adresu Krankenhaus II (APŁ), wywieziono z innymi żydowskimi ofiarami na zgładzenie do Kulmhof.