chasydzka muzyka
chasydzka muzyka
muzyka chasydów, wywodząca się z pogranicza muzyki sakralnej i ludowej. Chasydzi głoszący radość życia i adorację Boga poprzez ekstazę religijną, śpiew i taniec, stworzyli osobliwą, bogatą kulturę muzyczną. Na dworach
cadyków, których na ziemiach polskich było ok. 200, ukształtowały się różne modele
ch.m., nie wolnej od wpływów muzyki lud., popularnej, rozrywkowej. Jej charakter pozostawał zawsze żydowski, nawet jeżeli wykonywane śpiewy, często do tekstów liturgicznych (
Psalmy,
Pieśń nad pieśniami), czy fragmentów modlitw, przypominały popularne marsze, walce lub polki. Często pojawiały się w nich motywy słowiańskie. Nad muzyką instrumentalną górował zbiorowy śpiew, czasami bez słów, o emocjonalnym zabarwieniu; niekiedy pojawiały się przyśpiewki w języku jidysz, albo w języku kraju, z którego chasydzi pochodzili. Częste były pieśni zastolne, euforyczne, radosne. Owe
zmirot (hebr., melodie) nucono półgłosem, jeżeli nie było akompaniującej kapeli; towarzyszyło im stukanie łyżkami, nożami, widelcami, tupot nóg, klaskanie. Tańce, a raczej korowody, w których brali udział sami mężczyźni i chłopcy (kobiety nie uczestniczyły w owych biesiadach) wykonywane były przy radosnej, rytmicznej, pełnej wigoru muzyce. W
ch.m. rozróżniano dwie główne formy:
nig(g)unim (hebr., melodie śpiewane) oraz
rik(k)udim (hebr., melodie do tańców i pląsów). Sola sopranowe i altowe wykonywali mali chłopcy, wdrażani do tego od 3-4 roku życia. Nie stroniono też od stylu lirycznego, sentymentalnego, pełnego zadumy, o mistycznym wydźwięku. W oryginalnych pieśniach chasydzkich pojawia się nieokreślony, trudny do sklasyfikowania ton, który wymyka się ogólnie przyjętym zasadom harmonii i kanonom muzycznego, ale mimo różnych naleciałości, jest głęboko żydowski. Na ziemiach polskich
ch.m. była kultywowana w wielu regionach i na licznych dworach cadyków. Wszędzie miała swoją odrębną kolorystykę i specyfikę, zależną od kompozytorów-samouków, chasydów, którzy owe śpiewy tworzyli, a także od miejscowych wpływów. Wsławiły się dwory cadyków z Góry Kalwarii, Bobowej, Bełza, Kocka, Kozienic, Międzyrzecza, Lublina, Radomska i wielu innych miast i – czasami bardzo małych – miejscowości. Potomkowie chasydów pochodzących z tych miejsc, żyjący w Izraelu i innych krajach, kontynuują tradycje muzyczne przodków. Nad kulturą chasydów prowadzone są obecnie studia muzykologiczne. Zbieraniem i zapisywaniem melodii chasydzkich zajmują się folkloryści i etnografowie żydowscy od pocz. XIX w. Badaniom tym sprzyja w Izraelu i w krajach
diaspory wciąż żywy nurt tradycji chasydzkiej, kultywowanej zarówno w życiu religijnym, jak i codziennym. Melodyka chasydzka inspirowała licznych kompozytorów, Żydów i nie-Żydów, w tym także polskich. Ze skarbca
ch.m. korzystali m.in. Joseph Achron, Augustyn Bloch, Ernest Bloch, Aaron Copland, Modest Musorgski, Maurice Ravel, Witold Rudziński, Edward Sielicki, Michał Świerzyński, Romuald Twardowski.
