Meisels Dow Ber

Meisels Dow Ber

(Baer; Berusz; Berisz) (1798 Szczekociny – 1870 Warszawa) – rabin, działacz społeczny, polityczny i narodowy. Jego ojciec, Izaak, przeniósł się ze Szczekocin do Kamieńca Podolskiego, by tam objąć urząd rabina. M. uczył się najpierw w Kamieńcu, a potem w Krakowie. Zamieszkał w rodzinnych Szczekocinach, które jednak wkrótce opuścił, chcąc uniknąć poboru do wojska. Ożeniwszy się z córką zamożnego krakowskiego kupca, dzierżawcy żup wielickich, Salomona (Zalmana) Bornsteina, skoligaconego z warszawskimi rodzinami Sonnenbergów (Sonnenberg Ber; Sonnenberg Józef Samuel) i Posnerów (Posner Salomon Markus), zamieszkał w domu teścia w Krakowie. Początkowo poświęcał się wyłącznie studiom talmudycznym, wkrótce jednak otworzył na Kazimierzu – w jego chrześcijańskiej części, gdzie mieszkał – dom bankowy (spółkę handlową i kantor[?]). Nawiązał liczne kontakty z zamożnym mieszczaństwem i okoliczną szlachtą, nauczył się dobrze jezyka polskiego i obycia towarzyskiego. W 1831 został mężem zaufania hrabiego Morsztyna, delegata rządu Królestwa Polskiego; dostarczał mu broń i amunicję dla powstańców, finansował ich transport. W 1832 objął w Krakowie stanowisko rabina i stanął na czele tamtejszej gminy żydowskiej, wchodząc w ostry konflikt z rabinem Pinchusem Landauem. Brał czynny udział w życiu gminy (zabiegał o zniesienie szczególnych obciążeń podatkowych ludności żydowskiej i jej dyskryminacji) oraz w życiu publicznym (senator Rzeczypospolitej Krakowskiej w 1846; por. krakowskie powstanie; poseł pierwszego parlamentu austriackiego w 1848-1849; autor odezwy do Żydów wielkopolskich o wsparcie polskich dążeń narodowych oraz – prawdopodobnie – odezwy Do naszych braci mieszkających po wsiach, o łagodzenie nastrojów wśród chłopstwa, 1848; w 1849 współpracował z krakowskim Komitetem Filomadiarskim, ułatwiając przemyt broni i druków z Prus na Węgry). Utrzymujący się konflikt z chasydami i częścią lojalnych wobec władz zaborczych ortodoksów skłonił M. do przyjęcia w 1856 posady naczelnego rabina Warszawy; wkrótce, dzięki swej czynnej postawie, zyskał sympatię całej społeczności żydowskiej tego miasta. W okresie przedpowstaniowym zajmował stanowisko przychylne sprawie polskiej; został powołany na członka Delegacji Miejskiej; uczestniczył w kilku manifestacjach patriotycznych. Brał udział w pracach Aleksandra Wielopolskiego nad przygotowaniem reformy oświatowej (wszedł w skład Tymczasowej Rady Wychowania Publicznego). Aresztowany (w październiku 1861) za wydanie nakazu zamknięcia domów modlitwy i synagog, w proteście przeciwko zbezczeszczeniu kościołów przez wojska rosyjskie, został przez władze wydalony z Królestwa Polskiego (luty 1862); przebywał w Katowicach, a potem w Krakowie i Lwowie, gdzie traktowano go jak męczennika za sprawę polską. Dzięki wielu zabiegom powrócił do Warszawy jeszcze w tym samym roku. Choć sam już otwarcie nie angażował się w sprawę powstania, to jednak odrzucił żądania władz zaborczych, dotyczące rzucenia klątwy (cherem) na żydowskich powstańców i udzielił cichej zgody na odczytanie manifestu Rządu Narodowego w domach modlitwy, za co ponownie został na krótko wygnany z Warszawy. Później, już do końca życia, pozostawał pod nadzorem policyjnym. Zmuszony do porzucenia działalności publicznej, zajmował się pracą charytatywną i naukową. Opublikował m.in. Chid(d)usze(j) MAHARDAM (1870, nowele talmudyczne do Sefer ha-Micwot Majmonidesa). Po zgonie M. władze dozwoliły zamieścić w prasie tylko krótkie nekrologi. Pochowany został na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej, gdzie wystawiono mu ohel.