Grosser Bronisław

Grosser Bronisław

pseud. Aldor Sztajn, Biro-Jakubowicz i inne (1883 Miechów – 1912 Petersburg) – działacz socjalistyczny, publicysta. Pochodził z inteligenckiej, spolonizowanej rodziny. Dopiero ze względu na stosowany w gimnazjach numerus clausus, dowiedział się o swym żydowskim pochodzeniu. Już jako uczeń III Gimnazjum w Warszawie został członkiem kierownictwa Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Do Bundu wstąpił m.in. po to, by „służyć krajowi” i „spoić Żydów z Polską” (1903). Studia prawnicze, przerywane ze względu na działalność polityczną, odbył w Zurychu (1904–1908). W Szwajcarii był współredaktorem „Głosu Bundu”, wydawanego w języku polskim. Pisał wiele (m.in. w polskiej prasie lewicowej), współpracował z gazetą „Fołks-Cajtung” i redagował „Lebensfragn” (jid., Sprawy Życia, Życiowe Problemy). Będąc potomkiem zasymilowanej rodziny, stał się jednym z głównych rzeczników samodzielności żydowskiego ruchu socjalistycznego (przyczynił się do rozwoju tendencji separatystycznych wśród Żydów – członków PPSD). Był przeciwnikiem uchwały o powrocie Bundu do Socjal-Demokratycznej Partii Robotników Rosji, podjętej na VII Zjeździe Bundu we Lwowie (1906), a następnie frakcji bolszewickiej w jej łonie. Poza pracą w wielu agendach ruchu socjalistycznego oraz występowania jako obrońca w sprawach politycznych, działał w robotniczych organizacjach kulturalno-oświatowych i stał na czele Żydowskiego Stowarzyszenia Literackiego w Warszawie. Wraz z W. Medemem był głównym propagatorem idei autonomii kulturalno-narodowej w Bundzie. W 1912, na IX konferencji Bundu w Wiedniu, został wybrany do CK Bundu. W wyborach do IV Dumy (1912) przyczynił się do poparcia przez społeczność żydowską wyboru Eugeniusza Jagiełły z PPS, sam zaś został przedstawicielem Bundu przy radzie partyjnej frakcji socjaldemokratycznej w IV Dumie. Ukończył wydział prawa na uniwersytecie w Petersburgu i został wpisany na listę adwokatów przysięgłych. Zachorował na tyfus i zmarł 19 XII 1912. Pochowany został w Warszawie. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją polityczną. Artykuł G. Pro domo sua (opublikowany w piśmie „Wiedza”, 1910), który był protestem przeciwko antysemityzmowi, rozniecanemu przez pol. nacjonalistów (w tym m.in. przez R. Dmowskiego), wywołał ożywioną dyskusję. G. podkreślał w nim konieczność podjęcia działań zmierzających do zapewnienia warunków pokojowego współżycia w Polsce obu narodowości – Polaków i Żydów. W 1921 ukazała się drukiem jego Ojtobiografia (tłum. pol. Autobiografia, w: „Walka” 1924). W czasie I wojny światowej imię Bronisława Grossera nosił Żydowski Klub Robotniczy w Warszawie, a w 1918–1939 – wiele żydowskich instytucji kulturalno-oświatowych (m.in. Biblioteka im. Bronisława Grossera w Warszawie). Żoną G. była Czesława z Jachimowiczów (1883–1937), pseud. Sława, działaczka społeczna, lekarz, członek PPS, PPS-Lewicy, KPRP oraz KPP. Na polecenie władz KPP opuściła kraj w 1929, by w następnym roku przenieść się z Berlina do Moskwy. Aresztowana w 1937, zmarła w szpitalu więziennym.