Medem Włodzimierz

Medem Włodzimierz

pseud. M. Winicki (1879 Lipawa, współcześnie Liepaja k. Rygi – 1923 Nowy Jork) – czołowy przywódca Bundu, redaktor wielu czasopism socjalistycznych. Był synem zasymilowanego lekarza, oficera rosyjskiego, który ochrzcił syna w obrządku prawosławnym. Dopiero kontakty z kolegami w mińskim gimnazjum zainicjowały proces powrotu M. do żydowskiej autoidentyfikacji. Studiował prawo na uniwersytecie w Kijowie. W tym czasie stał się zwolennikiem marksizmu. Za udział w organizowaniu strajku studenckiego (1899) został z uczelni wydalony i był więziony. Po powrocie do Mińska ostatecznie związał się z Bundem. Ponownie uwięziony, po ucieczce, znalazł się w Szwajcarii. Od 1901 był sekretarzem zagranicznej organizacji Bundu, a po 1903 – członkiem Komitetu Zagranicznego Bundu. W 1905 powrócił do Rosji i w następnym roku został członkiem KC Bundu. Początkowo należał do twórców tzw. neutralnej koncepcji kwestii narodowościowej, lecz już w 1910 zaczął wiązać się z trendem ku spełnianiu narodowych aspiracji mas żydowskich. Był jednym z pierwszych, którzy zaczęli głosić potrzebę włączenia się Bundu w walkę o gminy żydowskie, w rozwój kultury jidysz (w tym szkolnictwa; por. CISZO), w walkę o prawo do świętowania soboty (szabat) itp. W czasie I wojny światowej znalazł się w Warszawie i stał się czołowym ideologiem Bundu; zaczął posługiwać się językiem jidysz. Głosił wówczas antysyjonistyczne poglądy oraz propagował ideę narodowo-kulturalną autonomii dla Żydów (por. syjonizm w Polsce). Po wojnie, gdy w partii doszły do głosu tendencje komunistyczne, M. – jako krytyk bolszewików – znalazł się w izolacji, co ostatecznie skłoniło go do emigracji do Stanów Zjednoczonych (1921). Tam podjął współpracę z dziennikiem żydowskim „Jewish Daily Forward”. Autobiografia M. Fun majn łebn (jidysz, Z mego życia, t. 1–2, 1923) jest bardzo ciekawa pod względem literackim i jako źródło historyczne. M. był postacią niezwykle popularną w Polsce. Jego imię nosiło miedzy innymi, pozostające pod wpływami Bundu, przeciwgruźlicze dziecięce sanatorium w podwarszawskim Miedzeszynie. (Personel pedagogiczny tej placówki przygotował projekt do scenariusza filmu dokumentalno-fabularnego Mir kumen on = jidysz, Drogi młodych [Nadchodzimy], który został nakręcony w 1935; autorami scenariusza byli Wanda Wasilewska i J. Pat; obraz – ze względu na cenzurę – nie miał oficjalnej premiery w Polsce, za to odniósł sukces we Francji [pt. Nous arrivons]; w 1944 w Wielkiej Brytanii została opracowana skrócona wersja filmu Children Must Laugh).