CISZO

CISZO

właśc. Centrale Jidisze (Idysze) Szuł-Organizacje (jid., Centralna Żydowska Organizacja Szkolna) – jidyszystyczna świecka organizacja oświatowa w Polsce. Ruch tworzenia szkół z jidysz, jako językiem wykładowym, początkowo rozwijał się spontanicznie. W 1921 na I Zjeździe Szkolnym powołano do życia organizację CISZO. Jej struktura organizacyjna była scentralizowana; całością działań kierował Zarząd Główny, wyłaniany przez ogólnopolski Zjazd Szkolny. Pod koniec lat 20. XX w. CISZO miała 150 oddziałów, prowadzących także działalność na polu ogólnokulturalnym. Wydawała pisma pedagogiczne: „Di Naje Szuł” (jid., Nowa Szkoła; wyd. w Wilnie od stycznia 1920; od nr. 6 w kwietniu 1921 ukazywało się jako mies., a potem dwumiesięcznik, kwartalnik i – nieregularnie – w Warszawie do 1930); „Szuł un Łebn” (jid., Szkoła i Życie, od lipca 1921 do marca 1927; pismo pod tym samym tytułem ukazywało się w 1918-1919 w Kijowie); „Szuł Wegn” (jid., Tory Szkolne). Dominujące wpływy uzyskał w niej Bund, wspierany m.in. przez fołkistów. Program edukacyjny CISZO charakteryzował się bojowym nastawieniem antyhebrajskim i antysyjonistycznym oraz „antyklerykalizmem” i wrogością wobec religii. Promował świecką kulturę jidysz, opartą na ideałach socjalistycznych. Tzw. przedmioty polskie wykładano w języku polskim, a pozostałe – w języku jidysz. Ogólna sytuacja polityczna wpływała na położenie szkół CISZO; endecy oskarżali je bezpodstawnie o zdradę państwa, a czynniki rządowe dopatrywały się w nich przejawów działania „organizacji wywrotowych”. Szkoły te borykały się z ciągłym brakiem środków finansowych. W latach 20. pomoc Jointu pozwoliła na szybki ich rozwój (w 1928/1929 w ok. 100 ośrodkach istniało 114 szkół powszechnych, 46 domów dziecka, 52 szkół wieczorowych, 3 gimnazja i 1 seminarium nauczycielskie – z ogółem ok. 24 tys. uczniów). W latach 30. liczba uczniów szkół CISZO zmniejszyła się (w 1934/1935 – ogółem było ich 15 166, w tym w szkołach elementarnych – 9 936, w gimnazjach – 650, w pozostałych – 4 580).