parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

numerus clausus

numerus clausus

(łac., liczba zamknięta, ograniczona) – ustawowa norma prawna lub nieformalna, lecz stosowana w praktyce, ograniczająca dostęp grupy ludzi do danego zawodu albo typu wykształcenia. W stosunku do Żydów stosowana przede wszystkim w odniesieniu do szkolnictwa w XIX i XX wieku, najczęściej w Europie Środkowej i Wschodniej, ale także w innych regionach świata (miedzy innymi w Stanach Zjednoczonych). Dla sytuacji Żydów polskich największe znaczenie miał n.c. w odniesieniu do szkolnictwa. Procesy sekularyzacyjne oraz przywileje nadane Żydom posiadającym świeckie wykształcenie, spowodowały rosnące zainteresowanie szkolnictwem średnim i wyższym w Rosji i w Królestwie Polskim w latach 60.-80. XIX wieku. Ponieważ wolne zawody (prawnika, lekarza, dziennikarza) były jedynymi, dającymi możliwość awansu społecznego, na związanych z nimi kierunkach skupiło się zainteresowanie żydowskich studentów. Kampania przeciw nim zaowocowała najpierw ograniczeniami, nieformalnie stosowanymi przez poszczególne placówki oświatowe, a następnie wprowadzanymi przez władze różnych szczebli, poczynając od Ministerstwa Wojny w Wojskowej Akademii Medycznej (1882), aż po przepisy wydane przez ministra oświaty, Iwana Dielanowa (1887; według nich, Żydzi mogli stanowić w szkołach średnich i wyższych 10% słuchaczy w miastach strefy osiedlenia; 5% – poza nią; 3% – w Moskwie i Petersburgu). W Królestwie Polskim ograniczenia te zostały na krótko zlikwidowane w czasie strajku szkolnego (por. rewolucja 1905). Od 1911 n.c. odnosił się także do eksternistów. W Polsce w 1923 Komisja Oświatowa Sejmu podjęła uchwałę o wprowadzeniu na wyższych uczelniach n.c. dla mniejszości nar. (ich liczba procentowo nie miała być większa niż stosunek liczebności danej mniejszości do całej populacji), stanowiącą naruszenie Traktatu Mniejszościowego. Akcja parlamentarzystów żyd. oraz interwencje zagr. spowodowały, że nie weszła ona pod obrady sejmu. Sprawa ta jeszcze kilkakrotnie była podnoszona (także na forum sejmowym). Zgodnie z okólnikiem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, wydanym w 1923, uczelnie miały prawo wprowadzania n.c. na poszczególnych wydziałach (por. Natanson Władysław). Mimo że we wczesnej fazie rządów sanacji to samo Ministerstwo zakazało stosowania n.c., Żydzi mieli utrudniony dostęp do szkolnictwa średniego i wyższego. Świadczył o tym spadek procentowy liczby studentów żydowskich, zwłaszcza w latach 30. XX w. Zjawisko to było pochodną sytuacji na wyższych uczelniach oraz stosowania formalnie nieobowiązującego n.c. przez kierownictwo placówek oświatowych. Odrębnym elementem tego zagadnienia była tzw. sprawa trupów żydowskich. Podnosili ją zarówno profesorowie hołdujący uprzedzeniom antysemickim, jak i studenci. Ponieważ do prosektoriów wydziałów lekarskich niezwykle rzadko trafiały zwłoki Żydów, w związku z tym stawiano postulat odsuwania żydowskich studentów od prowadzonych w nich zajęć. Postulaty takie pojawiały się w Polsce zarówno w latach 20., jak i w latach 30. XX w., kiedy to w okresie napięć w stosunkach polsko-żydowskich na wyższych uczelniach konflikt ów przybrał szczególnie groźne rozmiary. W praktyce, realizacja tego typu postulatów (np. na UW w 1934) uniemożliwiała studentom żydowskim uzyskanie dyplomów wydziałów lekarskich. W mediacje w tej sprawie włączał się miedzy innymi rabinat warszawski, bowiem względy religijne sprawiały, że społeczności ortodoksyjnej trudno było się pogodzić z przeprowadzaniem sekcji na współwyznawcach. Formalnie więc godzono się na dostarczanie do prosektoriów zwłok Żydów, których pochówkiem nikt się nie interesował. Jednak w praktyce zdarzało się to bardzo rzadko, gdyż pogrzebem (np. osób samotnych, ubogich, żebraków czy włóczęgów) zajmowało się bractwo pogrzebowe, zaś samobójców niejednokrotnie bezpłatnie grzebały prywatne zakłady pogrzebowe (np. w Warszawie Zakład „Ostatnia Posługa – Chesed szel Emes” Noacha Pinkierta). Choć sprawa „trupów żydowskich” formalnie nia miała związku z n.c., to jednak przez żydowską opinię publiczną była postrzegana jako integralna część zabiegów o jego wprowadzenie.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]