Agudat ha-Rabanim be-Polin

Agudat ha-Rabanim be-Polin

(hebr., Związek Rabinów w Polsce [w Rzeczpospolitej Polskiej]; jid. Agudas Harabonim) – w okresie międzywojennym główna organizacja rabinów polskich. Powstała 8 XI 1921 z inicjatywy grupy przeszło 30 rabinów, pełniących swe funkcje głównie w centralnej Polsce. Do jej celów należało przede wszystkim: duchowe i materialne umacnianie judaizmu w społeczności żydowskiej w Polsce, a zwłaszcza wśród młodzieży; zabieganie o intensyfikację życia religijnego (przede wszystkim obchodzenie szabatu i świąt żydowskich) i umacnianie moralności poprzez propagowanie prawd wiary w czasopismach, broszurach oraz za pośrednictwem akcji odczytowych; podejmowanie interwencji we władzach państwowych i samorządowych, także przez składanie memoriałów oraz zgłaszanie postulatów dotyczących spraw religijno-kulturalnych; organizowanie życia religijnego poprzez gminy żydowskie i inne organizacje; dążenie do umacniania autorytetu moralnego rabinów; interweniowanie w sporach między gminami żydowskimi a rabinami i szojchetami; zabieganie o poprawę sytuacji materialnej rabinów oraz członków ich rodzin (także za pomocą organizacji kas samopomocowych). Związek w 1922 zrzeszał 400, a w końcu lat 30. – ok. 1 tys. rabinów oficjalnych, tj. zatwierdzonych przez władze państwowe (obok nich była zrzeszona trudna do sprecyzowania liczba rabinów pokątnych). Dzięki temu A. ha-R. be-P. stał się najwyższą instancją społeczną w sprawach religijnych w Polsce zarówno dla gmin żydowskich, jak też dla władz państwowych (jego opinii zasięgały MWRiOP, MSW oraz Ministerstwo Sprawiedliwości). W latach 30. Związek prowadził zdecydowaną walkę przeciw ograniczeniom uboju rytualnego. Autorytet A. ha-R. be-P. przekraczał znacznie sferę czysto religijną; np. jeszcze przed powstaniem Związku, w 1920, Rada Ministrów zleciła MSW spowodowanie, by konferencja ortodoksyjnych rabinów zajęła stanowisko „w kwestii stosunku Żydów do państwa polskiego”. A. ha-R. be-P. wydał szereg odezw, np. zalecającą wzięcie udziału w wyborach parlamentarnych. Środki na działalność czerpał ze składek członkowskich, opodatkowania członków oraz darowizn. Organami centralnymi A. ha-R. be-P. były wyłaniane na zjazdach ogólnokrajowych: Rada Naczelna i jej Prezydium oraz Komisja Rewizyjna. W skład pierwszego Prezydium weszli: Ch.O. Grodzieński, przewodniczący – Jecheskiel Lipszyc z Kalisza i A. ben N. Lewin z Rzeszowa. Później w skład Prezydium wchodzili: przewodniczący (od 1932) – M.M. Alter z Kalisza (Pabianice), wiceprzewodniczący Icchak Meir Kanał (Warszawa), członkowie Dawid Ber (Ozorków) i Meir Warszawiak (Warszawa) oraz sekretarz Ruben Neufeld (Nowy Dwór). A. ha-R. be-P. zdominowany był politycznymi wpływami Agudy, jednak cieszył się autorytetem także wśród innych partii politycznych, zwłaszcza religijnych. Jednak postrzegano go głównie jako reprezentację ortodoksji, w związku z czym powstał również, mający już mniejsze znaczenie, Związek Rabinów Posiadających Wyższe Wykształcenie (Zrzeszenie Rabinów o Wyższym Wykształceniu w Polsce; jego statut został zatwierdzony w październiku 1932). Pod koniec lat 30. podjął on próbę ożywienia życia religijnego w kręgach związanych z judaizmem reformowanym. Z inicjatywy tego Związku w 1936 zwołano w Warszawie pierwszy zjazd przedstawicieli synagog postępowych. Powołano wówczas Centralny Związek Synagog Postępowych, który nie zdążył już rozwinąć szerszej działalności.