Bergsonów (Bergsohnów, Bereksohnów) rodzina

Bergsonów (Bergsohnów, Bereksohnów) rodzina

jeden z najznakomitszych rodów, dających początek żydowskiej plutokracji warszawskiej, posiadający licznych, wybitnych przedstawicieli. Wywodził się od Jakuba Awigdora, zwanego Zbytkowerem; owianego legendami J.S. Sonnenberga, zw. Szmulem Zbytkowerem; B. Sonnenberga, zwanego Panem Berkiem. W 1810 rodzina ta uzyskała specjalny przywilej księcia warszawskiego Fryderyka Augusta, zezwalający jej na mieszkanie poza rewirem żydowskim, a należącym do niej mężczyznom – na noszenie strojów „europejskich”, bez konieczności golenia bród. Synowie B. Sonnenberga przyjęli nazwisko Bergson (Bereksohn). Oni, a później ich potomkowie zdobywali majątki, wysokie stanowiska, a niejednokrotnie także sławę nie tylko w Królestwie Polskim, ale i poza jego granicami – również w Europie Zachodniej. Kiedy jednak trzej z nich – Jakub (Jankiel) B. (Sonnenberg; 1794-1856), kupiec i właściciel wielu nieruchomości w Warszawie; Leopold B. (1796-1834), kierujący domem handlowym „L. Bergson i Ollendorff”; oraz Michał Józef B.(1800-1864) – w 1825 wystąpili z prośbą o nadanie, podobnie jak ojcu, specjalnego przywileju, to – mimo poparcia ze strony namiestnika Królestwa Polskiego – car uznał, że nie podlega on dziedziczeniu i bracia powinni wybrać tylko jednego spośród siebie, który zostanie obdarzony tą łaską. Najstarszym synem B. Sonnenberga był Gabriel B. (1790-1844), kupiec, właściciel domów handlowych w Warszawie i Hamburgu oraz kilku nieruchomości w Warszawie, a także majątku ziemskiego Jeżewo w Poznańskiem. Jego młodszy brat, Jakub B., kupiec i właściciel nieruchomości w Warszawie, w 1825 został mianowany członkiem Izby Doradczej Komitetu Starozakonnych w Królestwie Polskim. Gabriel miał dziesięcioro dzieci (ośmiu synów i dwie córki), wśród których znajdowali się: najstarszy Ludwik B. (1808-1844; jego synowie – Samuel B. [1829-1911] oraz Michał B. – byli współwłaścicielami warsz. domu handlowego „S. i M. Bergson” i odegrali wybitną rolę w życiu Żydów warszawskich; zaś najstarszy, Józef B. [1827-1898] był właścicielem domu bankowego „Bergson i Poznański”, agentem przysięgłym giełdy warszawskiej, członkiem Komitetu Giełdowego, dyrektorem Banku Dyskontowego w Warszawie, przez swe małżeństwo związany z rodem Toeplitzów); trzeci z synów Gabriela, Józef B. (ur. 1812), po kilkuletniej praktyce w Warszawie, w 1833 podjął studia medyczne we Wrocławiu, a potem w Berlinie (doktorat uzyskał w 1837), gdzie też od 1841 mieszkał, będąc docentem na tamtejszym uniwersytecie i zajmując się pracą naukową.; szósty syn Gabriela, Michał B. (1820-1898), znany kompozytor i pianista, popularyzator muzyki F. Chopina, kształcił się w Warszawie i Dessau, mieszkał we Włoszech, w Berlinie, Lipsku, Paryżu, Genewie i Londynie, piastując stanowiska profesorów w tamtejszych konserwatoriach muzycznych; jego synem był francuski filozof, Henryk (Henri) B. (1859-1941), jeden z najznakomitszych myślicieli europejskich XX w., profesor Collége de France (od 1900), członek Akademii Francuskiej (od 1914), laureat literackiej nagrody Nobla (1927), autor m.in. Matič re et memoire (1898; wyd. pol. Materia i pamięć, 1926) oraz L'evolution cré atrice (1907; wyd. pol. Ewolucja twórcza, 1912). Choć skłaniał się ku katolicyzmowi, i pod koniec życia nawet rozważał możliwość konwersji, nie zmienił wyznania. Od 1937 na jego autoidentyfikację silnie oddziaływało poczucie wspólnoty z prześladowanymi w Europie Żydami, a także przemyślenia nt. antysemityzmu.