parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1827 Lwów – 1891 tamże) – lwowski rabin ortodoksyjny, znawca literatury talmudycznej. Wywodził się ze znanej i zasłużonej rodziny rabinackiej. Podczas uroczystości bar-micwy, trzynastoletni E. wygłosił mowę, pod której wrażeniem rabin J.M. Ornstein przyznał mu dyplom rabinacki (por. smicha). Po śmierci ojca, E. przejął funkcję przewodniczącego ( nasi) galicyjskiego kolelu chaluk(k)i palestyńskiej, a wkrótce potem (w 1866) został rabinem w Przemyślu. Porzucił jednak to zajęcie, powrócił do Lwowa i poświęcił się przede wszystkim pracy naukowej. Potem zajął miejsce rabina, Cwiego Hirsza Ornsteina, stając na czele lwowskiej gminy żydowskiej. E. cieszył się wśród współczesnych wielkim autorytetem, zarówno wśród ortodoksów, jak i zasymilowanej inteligencji (brał m.in. udział w łagodzeniu sporu między zwaśnionymi rodami cadyków sądeckich i sadagórskich, wydając wyroki; por. Halberstam(m)ów rodzina; sadagórska dynastia cadyków). Jest autorem halachicznych nowel ( nowele talmudyczne), wydanych m.in. w zbiorze responsów jego ojca, pt. Maamar Mordechaj, oraz w zbiorach Szeerit Cwi i Szoel u-mesziw, a także pośm., pt. Szeelot u-tszuwot Mahari'a ha-Lewi (Lwów 1892).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.