Gross Adolf (Eisig, Jökel)

Gross Adolf (Eisig, Jökel)

(1862 Kraków – 1936 tamże) – adwokat, polityk galicyjski; brat B.D. Grossa; kuzyn Stanisława Mendelso(h)na. Był potomkiem zamożnej krak. rodziny żydowskiej. W Krakowie ukończył gimnazjum i studia prawnicze, podczas których dał się poznać jako działacz radykalnej Czytelni Akademickiej. Odcinał się zarówno od asymilatorów, jak i syjonizmu; był zdecydowanym zwolennikiem samoorganizacji żydowskiego życia w kraju. Od 1890 prowadził własną kancelarię adwokacką, a w 1895-1896 finansował, wydawany przez W. Feldmana, „Dziennik Krakowski”. Swoje ulokowane w prasie aktywa przeniósł w 1901 do socjalistycznego pisma „Naprzód”. Od końca lat 90. XIX w. należał do Stronnictwa Demokratycznego, a od 1901 przewodził jego autonomicznej sekcji żydowskiej, tzw. Stronnictwu Niezależnych Żydów (SNŻ). Jego organem był wydawany w języku polskim „Tygodnik”. Pismo poświęcone sprawom społecznym, politycznym, ekonomicznym i literackim, założony i redagowany przez G.; pismo nie zdobyło wielu czytelników (praktycznie nie rozchodziło się poza Krakowem). Wraz z nim ukazywał się dodatek w języku jidysz, „Wochnszrift” (Tygodnik; 1905-1914). Pod przywództwem G., przez kilkanaście lat, Stronnictwo odgrywało istotną rolę na gruncie krakowskim, stanowiąc konkurencyjną siłę polityczną wobec kierujących gminą żydowską konserwatystów. Do znacznej popularności G. przyczyniła się zwłaszcza jego długoletnia działalność, mająca na celu podniesienie dobrobytu Żydów krakowskich. W 1909 założył towarzystwo budowy tanich mieszkań na Kazimierzu pn. Spółdzielnia Mieszkaniowa, które działało do 1934, kiedy to uległo rozwiązaniu, a domy zostały sprzedane. Fakt ów G. potraktował jako osobistą porażkę. Był też twórcą Spółdzielni Aprowizacyjnych dla Żydów. Od 1897, kiedy odbyły się wybory w V kurii powszechnej do wiedeńskiej Rady Państwa, zdecydowanie popierał krakowskich socjalistów i ich przywódcę, Ignacego Daszyńskiego. Do parlamentu wiedeńskiego został wybrany w 1907 w wyborach kurialnych na krakowskim Kazimierzu; w Radzie Państwa był posłem niezrzeszonym (tzw. dzikim). Ponownie wybrany w 1911, wszedł do Koła Polskiego. W 1918, wraz z rabinem O.J. Thonem, stanął na czele Żydowskiej Straży Bezpieczeństwa; wszedł też w skład Polskiej Komisji Likwidacyjnej, a następnie – przez pewien czas – należał do ogólnopolskiego Związku Polaków Wyznania Mojżeszowego. W krakowskiej Radzie Miejskiej działał od 1902 do 1913; w 1902-1903 oraz 1907-1909 był czynny także w Radzie Wyznaniowej gminy żydowskiej. Wiele publikował na tematy społeczne w „Naprzodzie” oraz w redakcji przez Feldmana „Krytyce”. Jeden z jego synów, Feliks G., był dyrektorem Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku.