Mendelsohn Szlomo (Szlojme)

Mendelsohn Szlomo (Szlojme)

(1896 Warszawa – 1948 Nowy Jork) – teoretyk i organizator szkolnictwa żydowskiego, krytyk literacki i publicysta piszący w języku jidysz, działacz polityczny. Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne, wykazując się wielkimi zdolnościami w tej dziedzinie. Po podjęciu studiów na UW (medycyna, potem prawo) wkrótce opuścił uczelnię. Od 1915 prowadził działalność pedagogiczną, a od 1916 był nauczycielem historii Żydów i literatury w szkołach średnich. Początkowo (od 1917) był związany z fołkistami; należał do przywódców tej partii oraz był współwydawcą jej organu, „Dos Fołk”. W 1928 wstąpił do Bundu. Później wszedł do KC tej partii. W 1936 został wybrany do Rady Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie. Przede wszystkim poświęcił się jednak tworzeniu szkolnictwa jidyszystycznego. Był współzałożycielem i przez 10 lat sekretarzem generalnym organizacji CISZO. Opracowywał dla niej dokumenty programowe i publikował prace pedagogiczne miedzy innymi w pismach: „Di Naje Szuł” (jidysz, Nowa Szkoła), „Szuł und Łebn” (jidysz, Szkoła i Życie), „Szuł Wegn” (jidysz, Tory Szkolne), „Eltern Tribune” (jidysz, Trybuna Rodziców). Po wybuchu wojny, przez Wilno i Sztokholm, dotarł do Stanów Zjednoczonych. Był członkiem redakcji pisma „Unzer Cajt” (jidysz, Nasz Czas). Pozostawał też w bliskich kontaktach z działaczami PPS i był między innymi sygnatariuszem dokumentu Wolna Polska, Wspólna Deklaracja Przedstawicieli Zagranicznych Polskiej Partii Socjalistycznej i Ogólnego Związku Robotniczego „Bund” w Polsce wydana 15 XII 1941. W czasie wojny opublikował także dwie prace poświęcone losom Żydów polskich pod okupacją niemiecką. W 1947 został wysłany przez Bund do Europy, gdzie miał pomagać w odbudowie życia żydowskiego. Publikował w prasie jidysz szkice krytyczno-literackie, miedzy innymi o H.D. Nombergu i J.I. Trunku; a w okresie międzywojennym był wydawcą magazynu literackiego „Farojs” (jidysz, Naprzód).