parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1886 Warszawa – 1976 tamże) – lekarz, uczony; przez matkę spokrewniony z rodziną Rotwandów, w tym ze S. Rotwandem; szwagier fizyka Kazimierza Fajansa. W czasach gimnazjalnych i studiów uniw. działał w ruchu patriotycznym. Studiował medycynę na UW (1904-1905), potem w Heidelbergu (1906-1911), gdzie obronił doktorat i przyjaźnił się z L. Hirszfeldem, oraz w Charkowie i Zurychu (1911-1915). Specjalizował się w pediatrii (m.in. choroby zakaźne, alergologia i immunologia kliniczna). W czasie I wojny światowej był lekarzem w armii rosyjskiej. Ciężko ranny, został skierowany na leczenie na Kaukaz, gdzie był prezesem polskiej Rady Wygnańczej. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w WP. Po I wojnie światowej związał się z UW, gdzie zaczynał pracę jako asystent, a w 1932-1939 prowadził wykłady. Podczas okupacji niemieckiej przebywał w getcie warszawskim. Przez pewien czas dzielił mieszkanie z malarzem, R. Kramsztykiem, z którym przyjaźnił się i opiekował nim. Po śmierci Kramsztyka (latem 1942), opuścił getto i ukrywał się na „aryjskich papierach” (m.in. pracował jako sanitariusz w szpitalu w Częstochowie). Po wojnie był profesorem Uniwersytetu Łódzkiego, Akademii Lekarskiej w Gdańsku, Akademii Medycznej w Warszawie; kierował klinikami w tych ośrodkach. W 1961-1970 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Jest autorem ok. 170 prac naukowych. Wychował wielu polskich pediatrów. Na marginesie prac naukowych publikował też artykuły nt. teorii nauk biologicznych, etyki naukowej i problemów prawnych, związanych z leczeniem dzieci. Propagował tworzenie w szpitalach szkół dla dzieci. Otrzymał tytuł doktora honoris causa warszawskiej Akademii Medycznej (1975).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.