Żydowskie Towarzystwo Historyczno-Etnograficzne im. Sz. An-Skiego w Wilnie

Żydowskie Towarzystwo Historyczno-Etnograficzne im. Sz. An-Skiego w Wilnie

stowarzyszenie naukowe, które w 1913 powołało pierwszą żydowską placówkę muzealną na Litwie. Zostało zarejestrowane 12 I 1921 (pierwotnie jako Towarzystwo Historyczno-Etnograficzne Miłośników Żydowskiej Archeologii). Jego zaczątkiem było Towarzystwo Miłośników Żydowskich Zabytków Starożytności w Wilnie, zw. też Izraelickim Towarzystwem Miłośników Archeologii, powstałe w 1913, którego zbiory zostały wywiezione do Moskwy w 1915. Prezesem Ż.T.H.-E., którego siedziba znajdowała się przy ul. E. Orzeszkowej 7 w Wilnie, był Mowsza Salit, a w zarządzie pod koniec lat 20. XX w. zasiadali m.in.: jako wiceprezes – M. Weinreich i Z. Rajzen oraz – jako skarbnik – C. Szabad; a w latach 30. w jego składzie pojawił się m.in. J. Wygodzki. Ż.T.H.-E. posiadało Archiwum, Muzeum oraz Bibliotekę. W l. 30. liczyło przeszło 140 członków. Organizowało posiedzenia naukowe. Uchwałą walnego zebrania członków, 19 I 1935 postanowiono przekazać zbiory muzealne na własność wileń. gminie żydowskiej. W kolekcji Ż.T.H.-E. znalazła się m.in. część zbiorów Sz. An-Skiego (zimą 1929 rewindykowano do Wilna kilka skrzyń z jego eksponatami etnograficznymi oraz z listami pisarza). W muzeum gromadzono eksponaty etnograficzne z Kresów Wschodnich Rzeczpospolitej i z Rosji centralnej oraz dzieła sztuki (ponad 200 obiektów). Placówka ta była dostępna jedynie dla pracowników naukowych i wycieczek (głównie szkolnych), gdyż – ze względu na permanentny brak funduszy – nie zatrudniała stałych pracowników. Podobne stowarzyszenia próbowano też założyć w Nowym Jorku w 1921. Miało ono wydawać etnogr. czasopismo, którego projekt (prospekt) opracował J.L. Kahan. Idea ta nie została jednak zrealizowana; wkrótce jego zadania zaczęła spełniać Sekcja Filologiczna JIWO i Amoptejl. (Zob. też Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze w Polsce)