parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(Anochi, właśc. Aronson) (1876 [1878] Liady [Glebowo] na Mohylewszczyźnie – 1947 Tel Awiw) – pisarz, dramaturg, tworzący w językach jidysz i hebrajskim. Jego ojciec pełnił urząd rosz jesziwy w Liadach [Glebowie]. O. zaprzyjaźnił się z H. Zeitlinem, przed jego przeniesieniem się do Warszawy. Debiutował opowiadaniem Ha-Jenuka (hebrajski, Pacholę, 1903) na łamach pisma „Ha-Sziloach”; później pisał w języku jidysz (debiut w 1905). Poświęcił się prezentacji życia chasydzkiego; wśród kilku zbiorów opowiadań, poświęconych tej tematyce, najbardziej znanym jest Reb Abba (pierwotnie został opublikowany w prasie, a następnie – w 1910 – w formie książkowej). W 1910 O., po raz pierwszy, próbował przenieść się do Palestyny, skąd jednak powrócił do Rosji. Po rewolucji mieszkał w Moskwie i w Berlinie. W 1923 wyjechał do Argentyny, a następnie – w 1924 – osiedlił się w Palestynie. Powrócił wówczas do pisania w języku hebrajskim. Publikował opowiadania, między innymi zbiór Be(j)n szam(m)ajim wa-arec (Między niebem a ziemią, 1945). O. był także dramaturgiem, bodajże jedynym w okresie międzywojennym, któremu udało się, z powodzeniem, sięgnąć po temat zaczerpnięty ze współczesnej rzeczywistości Erec Israel.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.