parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1868 Łódź – 1937 Nicea) – przemysłowiec, działacz polityczny; syn Izraela Kalmanowicza P.; stryj Alfreda P. oraz Maurycego Ignacego P.; brat Ignacego P. Ukończył Wyższą Szkołę Nauk Ekonomicznych w Berlinie. Od 1889 był członkiem zarządu Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznańskiego. Przez małżeństwo z Sarą (Salomeą), córką Markusa Silbersteina, związał się z przedsiębiorstwem Silbersteinów. Był twórcą oraz prezesem Rady i dyrektorem Zarządu Towarzystwa Akcyjnego Przędzalni Wełny Czesankowej „Dąbrówka” (1896) i Spółki Akcyjnej Piotrkowskiej Manufaktury (1898). Był też współzałożycielem Łódzkiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu (1897) i Towarzystwa Akcyjnego „Bawełna” w Moskwie (1904). Podobnie jak ojciec, był czynnym mecenasem kultury, m.in. wspierając Teatr Miejski w Łodzi oraz – jako współzałożyciel i wiceprezes – Polskie Towarzystwo Teatralne; członek Zarządu Łódzkiego Towarzystwa Muzycznego. Piastował też funkcję honorowego radnego Rady Miejskiej Łodzi (1911-1914). Należał do grona współorganizatorów Związku Fabrykantów Łódzkiego Przemysłu Bawełnianego; członek Rady Towarzystwa Przemysłowców Guberni Królestwa Polskiego. Działał w Stronnictwie Polityki Realnej, a następnie był współorganizatorem Związku Niezawisłości Gospodarczej (1916), mającego na celu uzyskanie samodzielności gospodarczej i państwowej dla Polski. Jako ekspert delegacji polskiej, brał udział w Konferencji Pokojowej po I wojnie światowej (por. Komitet Delegacji Żydowskich przy Konferencji Pokojowej). W tym samym czasie współorganizował Związek Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim i był jego drugim wiceprezesem. Reprezentował tę organizację przy tworzeniu Lewiatana (Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów), zostając jego wiceprezesem. Był jednym z głównych organizatorów Banku Handlowo-Przemysłowego. Bezskutecznie próbował przeciwdziałać rosnącym wpływom włoskim w rodzinnej spółce. W okresie wojny polsko-bolszewickiej działał na rzecz konsolidacji wysiłków dla obrony kraju. Był współzałożycielem propiłsudczykowskiej Unii Narodowo-Państwowej. Od 1926 P. był prezesem łódzkiego oddziału Stronnictwa Prawicy Narodowej. W 1931 zamieszkał na stałe we Francji. Zmarł w Nicei, gdzie też został pochowany; w 1939 jego zwłoki przeniesiono do Łodzi.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.