parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1881 Łódź – 1940? Wilno) – przemysłowiec, wydawca, publicysta; wnuk Izraela Kalmanowicza P.; syn Ignacego (Izaaka) P.; bratanek Maurycego P.; brat Alfreda P. Studiował nauki polityczne w Berlinie, a następnie uzyskał doktorat z filozofii na uniwersytecie w Monachium. Od 1909 zasiadał w kierownictwie Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznańskiego, a od 1937 piastował funkcję wiceprezesa, jako reprezentant polskich akcjonariuszy w zdominowanej przez Włochów spółce. W 1922 założył akcyjne wydawnictwo prasowe „Republika”, zachowując większościowy pakiet akcji. Rozpoczęło ono w 1923 wydawanie dziennika „Republika”, za którym pojawiły się następne tytuły (m.in. liczne dodatki – „Kurier Handlowy”, „Panorama”, „Republika dla Dzieci”, „Dodatek Literacko-Naukowy”; oraz samodzielne – „Ekspres Ilustrowany”, „Ekspres Wieczorny Ilustrowany”, „Gazeta za 5 groszy dla Wszystkich”). W 1932 jeden tylko tytuł, a mianowicie „Ekspres”, miał niemal w całym kraju 20 mutacji. Przedsiębiorstwo to było w ówczesnej Polsce największym koncernem prasowym (w 1938 emitowało 13 stałych tytułów). Od 1935 wydawało tzw. zeszyty powieściowe (w nakł. 50-60 tys. egzemplarzy). Po unowocześnieniu drukarni w 1937, zaczęło także wydawać popularne tygodniki ilustrowane. P. formalnie nie był związany z żadną partią i swemu wydawnictwu, w którym sprawował funkcję prezesa (1923-1925; 1931-1939), początkowo nadał orientację centro-lewicową, a następnie zbliżoną do BBWR. Sam pisywał artykuły poświęcone problematyce politycznej i gospodarczej. Tych też spraw dotyczyły opublikowane przez niego osobno pozycje: Współczesna polityka Anglii i jej znaczenie dla Polski (1921); Polityka radykalnego centrum w Polsce (1922); O ideę państwową w przemyśle polskim (1933). Po wybuchu wojny P. uciekł przed Niemcami do Wilna, gdzie zginął.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.