parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Ogólnożydowska Partia Pracy

Ogólnożydowska Partia Pracy

(jid., Algemajne Jidisze Arbets Partej [AJAP]) (OŻPP) – partia powołana do życia na konferencji założycielskiej we Lwowie, 24 X 1931, wyrosła na gruncie opozycji, rodzącej się na początku lat 30. XX w. w szeregach legalnie działających żydowskich partii socjalistycznych (przede wszystkim Poalej Syjon-Lewicy i Bundu) na terenach Zachodniej Ukrainy. Początkowo skupiała w swych szeregach żydowskich robotników, rzemieślników, drobnych kupców i – w mniejszym stopniu – pracującą inteligencję. Bazując na niezadowoleniu społecznym, prowadzącym do radykalizacji i rewolucjonizacji, nie tylko żydowskiego proletariatu, ale też spauperyzowanego drobnomieszczaństwa, Centralne Biuro Żydowskie Zachodniej Ukrainy (CBŻ) postanowiło wykorzystać te nastroje do walki z partiami syjonistycznymi. W tym celu zdecydowano się utworzyć samodzielną partię, pozostającą jednak pod wpływem i kierownictwem Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU). Na konferencji założycielskiej OŻPP, spośród 16 delegatów, do KC wybrano 10 osób (w tym trzyosobową egzekutywę, którą tworzyli: Hersz Brajer, M. Mohr, Jakub Egit); wydano manifest do ludu żydowskiego i postanowiono wydawać własny organ „Unzer Weg” (jidysz, Nasza Droga; wychodził od 1 II 1932 we Lwowie, początkowo jako miesięcznik w nakładzie 3 tysięcy egzemplarzy, potem jako dwutygodnik, a od 15 XI 1933 do lipca 1934 – tygodnik w nakładzie 6 tysięcy egzemplarzy; ogółem ukazały się 72 numery tego często konfiskowanego pisma; jego redaktorem naczelnym był Mordechaj Baumkoler). Nowo utworzona partia z siedzibą we Lwowie, uważająca się za antyfaszystowską, stawiała sobie za cel organizowanie mas żydowskich do walki o socjalizm i narodowe wyzwolenie we wspólnym froncie z ludnością pracującą Zachodniej Ukrainy, uzyskanie równych praw dla Żydów we wszystkich dziedzinach życia oraz stworzenie państwowej szkoły dla dzieci żydowskich z wykładowym językiem jidysz. Występowała też przeciwko antysemityzmowi i bojkotowi gospodarczemu. Realizacji tych zamierzeń miała służyć – prowadzona wśród drobnomieszczaństwa żydowskiego – działalność uświadamiająca, że tylko w ścisłej współpracy z proletariatem żydowskim będzie w stanie osiągnąć zamierzony cel. Wzmożono pracę partyjną, zakładano kluby, biblioteki, przejmowano pozostające dotychczas pod wpływami innych partii związki zawodowe. W lipcu 1932 OŻPP skupiała już 40 organizacji z 1300 członkami. Jednak jej praca spotkała się z krytyką kierownictwa KPP; zarzucano OŻPP niemarksistowskie stanowisko, nie zgadzano się też z oceną, że obecne położenie ludności żydowskiej wynika z niezdrowej struktury ekonomicznej i z antysemickiej polityki rządów kapitalistycznych, twierdząc, że jest ono rezultatem ogólnej sytuacji robotników w ustroju kapitalistycznym i tylko wspólna walka proletariatu żydowskiego i polskiego będzie w stanie tę sytuację zmienić. Niezadowolenie KPP budził też proces zacierania różnic między żydowskim proletariatem a drobnomieszczaństwem oraz jednolity stosunek OŻPP do drobnomieszczaństwa jako całości, bez dostrzegania w nim grup zróżnicowanych pod względem zamożności. KPZU zwracała też uwagę na brak współpracy z narodem ukraińskim w działaniach zmierzających do wyzwolenia spod polskiej władzy i bierność OŻPP wobec walki ekonomicznej i politycznej, podejmowanej przez Ukraińców. Pozytywnie natomiast oceniano pomoc OŻPP w rozbiciu wielu organizacji bundowskich, poalejsyjonistycznych i syjonistycznych. Zgodnie z uchwałami, podjętymi latem 1932 przez Biuro Żydowskie przy KC KPZU, które wytyczały nową linię działalności OŻPP, zostało wybrane nowe kierownictwo partii (Salomon Taubman, Markus Hager, Samuel Katz, Zygmunt Stein, Dawid Stockhammer, Izrael Kupfer), opracowano też nowy statut (początek 1933). OŻPP miała być odtąd marksistowską partią, przede wszystkim żydowskich robotników chałupników i zawodowej inteligencji; jej zadaniem miała być obrona ich interesów politycznych, ekonomicznych i kulturalnych. Wysunięto przy tym szereg haseł socjalnych i politycznych (między innymi żądano 36-godzinnego tygodnia pracy, wolności zgromadzeń, zrzeszania się, prawa do strajku, wolności słowa, oddzielenia religii od państwa, równouprawnienia społecznego, politycznego i kulturalnego ludności żydowskiej, oraz – jak poprzednio – tworzenia państwowych szkół dla dzieci żydowskich, z językiem jidysz jako językiem wykładowym). Z czasem OŻPP, silnie wspierana przez KPZU, zaczęła się uważać za legalnie działającą w środowisku żydowskim rewolucyjną partię marksistowską; między innymi prowadziła intensywną pracę kuluralno-oświatową (wykłady, odczyty), która cieszyła się znaczną popularnością; oraz kampanie i akcje polityczne (np. w obronie więźniów politycznych, antywojenną, antyfaszystowską). Rewolucyjne związki zawodowe o charakterze internacjonalistycznym, pozostające pod wpływami OŻPP, organizowały – często długotrwałe – strajki. Na początku 1934 istniało już 7 komitetów okręgowych OŻPP (we Lwowie, Stanisławowie, Chełmie, Drohobyczu, Przemyślu, Kołomyi i Tarnopolu), a liczba członków partii sięgała 3,5 tysiąca i wciąż rosła. Szeregi partii zasilali nie tylko dawni członkowie Bundu i PS-L, ale także młodzież z rozmaitych organizacji syjonistycznych (Ha-Szomer ha-CairHe-ChalucDror), skupiająca się w sekcjach młodzieżowych OŻPP. Polskie lokalne władze administracyjne niejednokrotnie zamykały lokale partii, przeprowadzały aresztowania aktywistów, oskarżając ich o agitację komunistyczną. Partia została ostatecznie zdelegalizowana 16 VII 1934, kiedy istniało już 100 organizacji (najliczniejsze – drohobycka, rzeszowska, nadwórniańska) z 5 tysięcy członków.

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]