parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Stanisław Gocki (1907 Będzin – 1992 Tel Awiw) – pisarz, poeta, tłumacz; syn Izaaka W., jednego z czołowych działaczy syjonistycznych w Polsce. Usunięty z gimnazjum przed maturą, odsiedział dwa lata w więzieniu za działalność komunistyczną (1925-1927). Jego brat uciekł do Związku Radzieckiego, gdzie zginął podczas stalinowskiej czystki (1937). W. debiutował w 1928 w „Wiadomościach Literackich”; pozostawał pod wpływem grupy „Skamander”. Był współpracownikiem Sekcji Polskiej Międzynarodowego Biura Literatury Rewolucyjnej w Moskwie. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w getcie w Będzinie, a następnie był więźniem obozów koncentracyjnych ( Oświęcim II – Brzezinka, Oranienburg, Sachsenhausen, Dachau). Po leczeniu w szpitalach niemieckich, w 1947 powrócił do Polski. W 1947-1948 pracował w MKiS, a potem (1948-1953) jako kierownik literacki Polskiego Radia. Od 1953 poświęcił się wyłącznie pracy literackiej. Jego tomy wierszy i prozy należą do najlepszych w polsce literaturze Holokaustu; wśród nich: Pamiętnik miłości (1948); W kotlinie (1949); Widzenie (1950); Pusty plac (1955); Koncert życzeń (1960). Utwory W. były tłumaczone na wiele języków. On sam tłumaczył także z języka jidysz i hebrajskiego. Był bardzo zaangażowany w budowanie socjalizmu w Polsce; pisywał reportaże utrzymane w tym duchu. Wydanie jego powieści politycznej dotyczącej lat 50. – Zatrzymany do wyjaśnienia (Paryż 1968) – zostało wstrzymane przez cenzurę w 1957, gdyż była ona wyrazem rozczarowania „realnym socjalizmem”. W. opuścił Polskę w wyniku antysemickiej nagonki w 1967 (por. Marzec '68; emigracja Żydów z Polski) i osiadł w Izraelu. Na emigracji opublikował m.in. powieść satyryczno-polityczną Pieskim został pisarzem (1973).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.