parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1891 Dębica – 1967) – językoznawca języków jidysz i hebrajskiego (por. hebrajski język), poeta. W 1910 został wydalony z gimnazjum za działalność w ruchu Poalej Syjon. W tym czasie działał na rzecz uznania w spisie ludności języka jid. jako narodowego języka Żydów. Po podjęciu studiów prawniczych na uniwersytecie wiedeńskim zainteresował się badaniami językoznawczymi nad językiem jid. W 1924 wyemigrował do Palestyny. Kolejno był członkiem partii PS, PS-L i Mapam. Działalność w ruchu syjonistycznego łączył z aktywnym propagowaniem języka jid. (między innymi redagował wydawnictwa ruchu w języku hebr. i jid.) oraz z własną twórczością poetycką i przekładową na języki jid. i hebr. (głównie polskich poetów); między innymi w Krakowie w 1927 wystawiano Sędziów i Daniela S. Wyspiańskiego w przekładzie L. na język jid. L. był zdeklarowanym zwolennikiem rozwijania literatury jid., co sprowadzało nań gwałtowne ataki ze strony hebraistów, choć równocześnie z powodzeniem pisywał utwory prozatorskie dla czasopism wydawanych w języku hebr. Był wydawcą pism Związku Pisarzy Żydowskich. W dziedzinie językoznawstwa interesował się zarówno językiem jid., jak i hebr.; współpracował z JIWO oraz z Akademią Języka Hebrajskiego. Jeszcze w latach 30. i 40. XX wieku publikował zbiory wierszy w języku jid., choć w środowisku palestyńskim zdecydowanie dominowali już hebraiści.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.