PODCHLEBNIK Mordke (1915-?)
Życiorys
Urodził się 27 IX 1915
r. w Kole jako syn kupca Judy Podchlebnika, rodzonego brata ojca Michała Podchlebnika, oraz Bronki z
Trzaskałów. Był krawcem, ale głównie parał się handlem bydłem, podobnie jak
jego starszy kuzyn Michał. Jego ojciec przejął gospodarstwo rolne w Straszkowie
po swoim ojcu Michale (Grzanka 2022: 119).
W czasie wojny
Mordke Podchlebnik,
więzień getta wiejskiego Bugaj-Nowiny Brdowskie, przebywał na terenie kolskiego getta i był świadkiem jego
likwidacji (5 XII 1941 r.). Po ucieczce z getta wiejskiego, która miała miejsce
3 I 1942 r. (uciekł z grupy liczącej trzydziestu ochotników, przygotowujących się na terenie
getta do rozbiórki stodół), dotarł najprawdopodobniej do Krośniewic, gdzie
spotkał uciekiniera z getta w Kłodawie Uszera Taubego i złożył mu ustną relację o likwidacji getta w Kole (Nowicki,
Kuberczyk 2012: 43-44; ARG t. 9: 59; RA vol. 5: 130). Następnie m.in. przy
pomocy polskich chłopów przedostał się do Piotrkowa Trybunalskiego, a potem do
Częstochowy, gdzie został więźniem jednego z funkcjonujących na jej terenie zakładowych
obozów pracy dla Żydów należących do niemieckiego koncernu Hasag (Hugo
Schneider Aktien Gesellschaft Leipzig). Podczas likwidacji obozu został
wywieziony do obozu koncentracyjnego Buchenwald i tam doczekał się wyzwolenia.
Po powrocie do Koła zamieszkał przy ul. Krzywej 4 na Nowym Rynku (Grzanka 2022:
119).
Po wojnie
Latem 1945 r. złożył przed Powiatową Komisją Badania Zbrodni
Niemieckich w Kole zeznanie (Grzanka: 119-121), które niedługo potem
wykorzystał Nachman Blumental, przygotowujący pierwszy tom serii Dokumenty i materiały z czasów okupacji
niemieckiej w Polsce, a co więcej – relacja ta została przez niego poddana
kompilacji ze świadectwem Michała Podchlebnika, danym przed tą samą komisją
(Blumental 1946: 239-240), czego skutkiem w piśmiennictwie zagładowym było
przypisanie imienia Mordechaj – np. w filmie „Shoah” Claude’a Lanzmanna i
wydawnictwach książkowych, będących jego zapisem (Lanzmann: 1985: 19, 22,
93-94; Lanzmann 1993: 19, 22, 91-92) – Michałowi, uciekinierowi z ośrodka zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem (Grzanka 2022: 119).
Wkrótce Mordke ze swoimi
współlokatorami z kolskiego Nowego Rynku – Michałem Podchlebnikiem i Henrykiem
Podchlebnikiem wyjechał do Niemiec, do obozu dla przesiedlonych w Weiden, gdzie
zarejestrował się 7 IX 1945 r. Po niecałym miesiącu (1 X 1945 r.) znalazł się z
kuzynami w obozie w Zeilsheim (dzielnicy Frankfurtu nad Menem). 10 III 1948 r.
wypłynął do Stanów Zjednoczonych, gdzie zamieszkał w Vineland, w stanie New
Jersey, w mieście do którego też trafił po wojnie Szlomo Podchlebnik (ur. 15 II
1907 r. w Kole), uciekinier z ośrodka zagłady w Sobiborze, jego kuzyn (Grzanka
2022: 119; Nowicki 2016: 62-67). Jego dalsze losy nie są znane.
