parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1900 Połtawa? – 1973 Tel-Awiw) – poeta piszący w języku hebrajskim, tłumacz i wydawca. Wychowywał się w rodzinie chasydzkiej związanej z ruchem CHABAD. W wieku 13 lat został wysłany do gimnazjum w Palestynie, skąd powrócił tuż przed wybuchem I wojny światowej. Kontynuował naukę w Jekaterynosławiu. W 1921, wraz z grupą chaluców, ponownie wyjechał do Palestyny, gdzie pracował przy budowie dróg oraz w kibucu E(j)n-Harod. W 1924 przeniósł się do Paryża; studiował literaturę na Sorbonie. Na stałe zamieszkał w Palestynie w 1928. Zajmował się publicystyką; współpracował z kilkoma czasopismami. Był założycielem Zrzeszenia Pracowników Książki. Wkrótce związał się z lewicą literacką; zyskał sławę poety rewolucyjnego. Debiutował jeszcze w 1919 poematem Bi-d(e)mi jeusz (hebr., Pośród rozpaczy). Sz.był główną postacią wśród twórców hebrajskiego poezji w Palestynie i Izraelu; podziwiano jego nowatorstwo w dziedzinie języka. Jego liryka przeszła metamorfozę od naturalistycznej z okresu europejskiego, do symbolicznej (Izrael). Ogłosił liczne zbiory poezji, z których każdy był wydarzeniem lit.: D(e)we j (Z domu, 1924), Be-galgel (W kole, 1927), Awne(j) Bohu (Kamienie Bugu, 1934), Szire(j) ha-mapolet we-ha-pijus (Pieśni o zniszczeniu i pojednaniu, 1938), Al milet (Pełnia, 1947), Awne(j) g(e)wul (Kamienie graniczne, 1960), Mi-szire(j) ha-prozdor ha-aroch (1968). W 1925 należał do założycieli tygodnika literackiego „Ktuwim” (hebr., Pisma) i jednocześnie był członkiem redakcji pisma „Dawar” (hebr., Słowo). W 1928-1943 współpracował z „Haąz-Awek”, w 1933-1938 wydawał tygodnik literacki „Turim” (Kolumny), a w 1946-1948 – „It(t)im” (Czasy). Do końca życia kierował Robotniczym Domem Wydawniczym. Sz. był też znakomitym tłumaczem; przekładał m.in. Szekspira ( Hamlet, Król Lear), Puszkina ( Eugeniusz Oniegin, Borys Godunow), Gogola, Rollanda, sztuki Czechowa. W 1971 ukazało się wydanie jubileuszowe wszystkich jego utworów i przekładów.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.