parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1881 Słuck – 1960 Petach Tikwa, Izrael) – poeta hebrajski, tłumacz, działacz syjonistyczny, zwłaszcza na rzecz odrodzenia kultury hebrajskiej. Od wczesnej młodości działał w kręgach syjonistycznych i kulturalnych. Studiował w Bernie, Monachium i w Paryżu. W 1907 – jako student w Bernie – współuczestniczył w zakładaniu międzynarodowej organizacji Iwrij(j)a, mającej na celu promowanie odrodzenia języka hebrajskiego. W 1910–1914 w Berlinie był sekretarzem Towarzystwa na rzecz Języka i Kultury Hebrajskiej. Zadebiutował w 1900, w wieku 18 lat. Po zakończeniu I wojny światowej pracował w Warszawie, w wydawnictwie Sztybel. Był wydawcą licznych pism literackich, np. „Ha-Tkufa” (hebr., Epoka). W 1924–1927 nadzorował nauczanie języka hebrajskigo w żydowskich szkołach średnich. Wykładał literaturę hebrajską w Instytucie Nauk Judaistycznych w Warszawie (1927–1933). Był jednym z pierwszych przywódców rewizjonistów w Polsce (członek KC tego ugrupowania). Do kwietnia 1926 zorganizował dziesięć lokalnych organizacji rewizjonistycznych. Był jednym ze współzałożycieli Żydowskiej Partii Państwowej. W 1935, na zjeździe założycielskim rewizjonistycznej organizacji młodzieżowej Brit ha-Kanaim (hebr., Związek Gorliwych), został wybrany na jej przywódcę. W 1934 wyjechał do Palestyny. Był tam przewodniczącym PEN-Clubu, współpracował z Akademią Języka Hebrajskiego. Zajmował się działalnością literacką oraz tłumaczeniami literatury pięknej na język hebrajski. Dwukrotnie – w 1953 i 1958 – został uhonorowany Nagrodą Państwa Izrael.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.