parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
jedyna w Polsce organizacja kombatancka mniejszości narodowej, działająca w 1929-1939 (sygnały dotyczące początków jej istnienia sięgają marca 1926) i związana z obozem sanacyjnym, zawiązana przez grupę byłych legionistów i peowiaków. Jej celem – obok wypełniania zwyczajnych zadań organizacji kombatanckich – była praca państwowotwórcza i wspieranie zbliżenia polsko-żydowskiego, gdyż przeważali w niej asymilatorzy. Władze i strukturę Z.Ż.U.W. o N.P. stanowiły: zjazdy walne, Rada Naczelna, Zarząd Główny kierowany przez Leona Bregmana (1899-?); oraz okręgi, oddziały i delegatury. Do 1933 organizacja ta była bardzo słaba i miała oddziały w Warszawie, Lwowie i Stanisławowie. Po zjeździe w 1933 i przyjęciu jej do Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, pod koniec lat 30., miała 78 oddziałów w 7 okręgach i przeszło 6700 członków. Nie powiodła się próba publikowania organu Z.Ż.U.W. o N.P. „Na Przełomie” (wydano tylko kilka numerów). Z ramienia tej organizacji, jako nominat Prezydenta RP, senatorem w 1938 został Z. Zmigryder-Konopka. Z.Ż.U.W. o N.P. prowadził też działalność wśród młodzieży, organizując obozy i kolonie letnie oraz tworząc harcerską organizację Kadry Młodych itp. W końcu lat 30. żydowscy kombatanci występowali przeciw nasilającemu się antysemityzmowi, m.in.: popierając akcję bojkotu antyhitlerowskiego, odcinając się od Obozu Zjednoczenia Narodowego, niosąc pomoc uchodźcom z Niemiec, w tym także internowanym w Zbąszyniu. W 1938 Federacja Śląska zgłosiła projekt wykluczenia Z.Ż.U.W. o N.P. z Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, który jednak nie wszedł pod obrady jej Zarządu Głównego.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.