parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
największe stowarzyszenie żydowskiej samopomocy, założone w Warszawie w połowie kwietnia 1915. Liczyło ok. 10 tys. członków. Pośród jego działaczy znajdowali się m.in.: S. Poznański, E. Peretz, S. Lichtenfeld; w skład zarządu w różnych okresach wchodzili m.in.: S. Adalberg, L. Berenson, E. Kirszbraun, M. Mayzel, A. Słucki, H. Stifelman, R. Szereszowski, L. Zamenhof. T.N.P.Ż.O.W. otrzymywało wsparcie finansowe ze strony żyd. ugrupowań w Stanach Zjednoczonych, Europie Zachodniej i Rosji. Współpracowało z innymi organizacjami, zajmującymi się m.in. pomocą dla ludności żydowskiej (np.: Linat ha-Cedek = Stowarzyszenie Pomocy Lekarskiej; Towarzystwo Popierania Pracy Rolnej i Rzemieślniczej wśród Żydów w Królestwie Polskim; Towarzystwo Pracy Społecznej wśród Żydów w Polsce; Towarzystwo Popierania Drobnych Kupców, Subiektów Handlowych i Rzemieślników „Bratnia Pomoc”, Żydowskie Towarzystwo Kolonizacyjne), otrzymując od nich wsparcie finansowe. Samo z kolei wspierało inne, biedniejsze organizacje. Stowarzyszenie miało kilka sekcji: żywnościową, pracy, bezprocentowych pożyczek, komitetów prowincjonalnych, sanitarną; wydawało rocznik pod nazwą „Towarzystwo Niesienia Pomocy Żydom Ofiarom Wojny”. Na początku 1919, w związku z okresowym zamknięciem granic i wynikającym stąd ograniczeniem dopływu funduszy oraz żywności, T.N.P.Ż.O.W. podjęło decyzję o rozwiązaniu, z pozostawieniem kilku usamodzielnionych sekcji. Do formalnej jego likwidacji jednak nie doszło, ale czasowo zawieszona działalność nie została już wznowiona. W literaturze z T.N.P.Ż.O.W. bywa mylona Komisja Niesienia Pomocy Żydom Ofiarom Wojny przy Zarządzie Gminy Starozakonnych, utworzona w Warszawie w grudniu 1914.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.