szkoły rabinów

szkoły rabinów

państwowe szkoły śred. działające w 1847-1873 w Wilnie i Żytomierzu. Zostały powołane do życia ukazem z 1844, w związku z reformą oświatową, wprowadzającą „kazionne” szkoły. Tłem tych wydarzeń były plany władz rosyjskich, zmierzające do przyspieszenia procesów akulturacyjnych wśród Żydów, pod hasłami szerzenia oświecenia i związane z tym dyskusje z lat 1840-1844. Program opracowany dla sz.r. składał się z kursów przygotowawczego i zasadniczego oraz dwóch kierunków – pedagogicznego i rabinicznego. Zakres wykładu nauk świeckich miał odpowiadać zakresowi wykładu w gimnazjach. W tej dziedzinie osiągnięcia owych zakładów były większe. Kursy rabiniczne, cieszące się znacznie mniejszym powodzeniem, nie miały odpowiedniej kadry nauczycielskiej. Ortodoksi byli zdecydowanie niechętni sz.r., a gminy żydowskie nie chciały wybierać na rabinów absolwentów tych uczelni, którzy cieszyli się złą sławą „odszczepieńców”. Nieliczni, którym udawało się objąć tego typu stanowiska, szybko zrażali do siebie współwyznawców. Trudności w zatrudnieniu mieli też absolwenci kursów pedagogicznych. By zwiększyć zainteresowanie sz.r., władze stosowały wiele środków zachęty – stypendia; od 1862 zapomogi (wys. 75-100 rs), wypłacane absolwentom; od 1856 możliwość wstępowania na uniwersytet (po zdaniu egzaminu z języka łacińskiego i francuskiego). Polepszeniu stosunków absolwentów sz.r. ze społecznością żydowską nie służył też fakt, że większość z nich uważała się związana z władzami, starając się o posady w administracji bądź odwołując się do niej w różnych sprawach. Ostatecznie, w czasie reformy „ kazionnych” szkół w 1873 sz.r. przekształcono w żyd. seminaria nauczycielskie. Ocenia się, że przez sz.r. przeszły 3-4 tys. uczniów (ok. 30% na kursie rabinicznym), którzy co prawda nie spełnili nadziei pokładanych w nich przez władze, ale odegrali ważną rolę w dziejach haskali w strefie osiadłości. (Por. Szkoła Rabinów w Warszawie)