parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1885 Słuck – 1967 Tel Awiw) – pisarz, tworzący w języku hebrajskim i jidysz, tłumacz, wydawca. Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne. Debiutował w 1903 opowiadaniem opublikowanym w prasie hebrajskiej. W 1905 został redaktorem literackim czasopisma „Ha-Zman”, rok później poślubił córkę Szolema Alejchema. Współpracował z wieloma periodykami hebrajskimi i jidysz. W 1913 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie był członkiem redakcji czasopisma „Ha-Toren” (hebr., Maszt) i „Miklat” (hebr., Azyl [Schronienie]; por. A.J. Sztybel). W 1928 osiadł w Palestynie. Współwydawał pismo „Moznajim” (hebr., Waga). Był autorem, zaprawionych humorem, krótkich opowiadań i nowel, które nawiązywały do osiągnięć Mendełe Mojcher Sforima i późnych utworów Alejchema. Opisywał w nich życie Żydów wschodnioeuropejskich pod koniec XIX w., a później ich problemy, związane z emigracją do Stanów Zjednoczonych i Palestyny, np.: Menachem Mendel be-Erec Israel (hebr., Menachem Mendel w Erec Israel; 1936); Jemot ha-Maszij(j)ach (hebr., W dobie Mesjasza; 1938). Był autorem kilku sztuk teatralnych. Przełożył dzieła zebrane Szolema Alejchema na język hebrajski oraz wydał pamiętniki Ha-Riszonim ki-wne(j) adam (hebr., „Pierwsi”; jakimi byli ludźmi; t. 1-5, 1933-1948), w których zawarł m.in. portret Alejchema i jego pokolenia.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.