parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Jesziwa Mędrców Lublina

Jesziwa Mędrców Lublina

(hebr. Jesziwat Chachme(j) Lublin; jid., Jeszywas Chachmej Lublin) – ciesząca się światową sławą uczelnia talmudyczna w Lublinie, założona przez Meira Szapirę, mająca kontynuować tradycje lubelskiej jesziwy Sz. Szachny, która w 1567 otrzymała przywilej króla Zygmunta II Augusta, stawiający ją na równi z ówczesnymi akademiami. Ideę utworzenia wyższej ortodoksyjnej uczelni Szapira przedstawił na światowym kongresie Żydów ortodoksyjnych w Wiedniu w 1923. Pomysł ten spotkał się z akceptacją i poparciem. Plac na budowę J.M.L. przy ul. Lubartowskiej ofiarował lubelski przemysłowiec, Samuel Eichenbaum. Kamień węgielny został położony 22 V 1924. Okazały, pięciopiętrowy gmach uczelni, otoczony zadbanym ogrodem, oddano do użytku 24 VI 1930. Na uroczystość tę zjechały tłumy, w tym wiele wybitnych osobistości świata żydowskiego (zadbano nawet o lepszą komunikację, poprzez zwiększenie liczby pociągów do Lublina oraz zwiększenie liczby autobusów komunikacji miejskiej). J.M.L. zapewniała lepsze warunki studiowania niż tradycyje uczelnie talmudyczne, co miało być dodatkowym magnesem dla synów zamożnych rodzin. Najwyższą władzę uczelni stanowiło Kolegium Rabinów, skupiające najwybitniejszych przedstawicieli nauki talmudycznej w kraju; ze swego grona wybierało ono rektora (został nim M. Szapira). Zarządem uczelni zajmowała się Rada Administracyjna, do której obowiązków należało też zdobywanie środków na utrzymanie szkoły. W założeniu, J.M.L. miała skupiać najbardziej utalentowaną młodzież i stać się światowym ośrodkiem nauki talmudycznej, a równocześnie – jednym ze środków powstrzymania procesów sekularyzacyjnych w kulturze żydowskiej. Uczelnia nawiązywała do najlepszych tradycji żydostwa polskiego, opartych na powiązaniu racjonalnej ścisłości litewskich uczelni talmudycznych z mistycznym zapałem i intuicją chasydów. Studia w niej opierały się na metodzie wyłaniania idei przewodniej analizowanego tekstu. Biblioteka J.M.L., według zamierzeń Szapiry, miała się stać główną książnicą rabiniczną na świecie. Starsi studenci podjęli pracę nad przygotowaniem encyklopedii talmudycznej. Uczelnia powstała dzięki składkom, zbieranym m.in. przez Szapirę w kraju i za granicą (w tym w Stanach Zjednoczonych). Wobec braku poparcia finansowego ze strony państwa (czasem tylko uzyskiwano środki na dofinansowanie działalności szkoły, np. w postaci zapomóg), w wielu ośrodkach powstawały oddziały Snif Jeszywas Chachmej Lublin, tj. stowarzyszenia wspierające J.M.L. Po śmierci założyciela lubel. uczelni (27 X 1933), w 1934 ukazała się książka poświęcona jego dziełu: Szlakiem nauki talmudycznej: wiedza judaistyczna a wyższa uczelnia talmudyczna w Lublinie, autorstwa H. Seidmana. Po śmierci Szapiry doszło też do nieporozumień, związanych z sukcesją po nim w kierowaniu szkołą, w które także zaangażowali się studenci; dochodziło do kompromitujących incydentów i do interwencji policji; społeczność akademicka podzieliła się. Kierownictwo szkołą (początkowo tymczasowo, a od pocz. 1935 – jako rektor) objął Szloma Ajger. Trwający konflikt doprowadził do czasowego zamknięcia uczelni (od poł. lutego do końca kwietnia 1935) i ogłoszenia nowego naboru studentów (dokonano przy tym ich weryfikacji), wpłynął także na obniżenie prestiżu J.M.L. Pierwszych 50 absolwentów uczelni otrzymało dyplomy w lutym 1934. Po wybuchu wojny, 18 XI 1939 Niemcy zajęli budynek na potrzeby wojskowe; zorganizowano w nim szpital. Wyposażenie uczelni zostało zdewastowane i rozgrabione, a zbiory biblioteczne (w tym wiele cennych, starych rękopisów) spalone oraz skazane na zniszczenie (poprzez umieszczenie ich w zawilgoconych piwnicach). Część z nich (22 tys. tomów dzieł nauk. i 10 tys. tomów czasop.) trafiła potem do lubel. Staatsbibliothek, którą Niemcy zaczęli tworzyć w lipcu 1940. Dalsze losy zbiorów J.M.L. nie są znane (ze szczątkowych informacji wynika, że jakaś ich część trafiła do zbiorów [Wojewódzkiego?] Komitetu Żydowskiego). W ocalałym z pożogi wojennej budynku J.M.L. mieści się Akademia Medyczna. (Zob. też Friedman(n) Mosze z Krakowa)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]