Najdus Lejb

Najdus Lejb

(Leon), pseud. Lejbke Rejchełs, Leonardo (1890 Grodno – 1918 tamże) – poeta, tworzący w języku jidysz. Był najmłodszym z siedmiorga dzieci Izaaka i Racheli N. Wpływ matki i babki oraz fakt, że dzieciństwo spędził w należącym do rodziny małym majątku Kuścin koło Sokółki, sprawiły że stał się bodaj najbardziej otwartym na uroki natury poetą żydowskim swego czasu. Nie bez znaczenia dla poezji N. był też fakt dorastania w kresowym, wielonarodowym społeczeństwie, na pograniczu kultur żydowskiej, polskiej, rosyjskiej i białoruskiej. N. z powodów politycznych parokrotnie usuwany był ze szkół w kilku miastach (m.in. w Radomiu, za udział w wiecach w 1905); szkołę średnią ukończył w Wilnie dopiero w 1911. Poeta miał poglądy lewicowe, był sympatykiem ruchu terytorialistów. Pierwsze wiersze pisał w języku rosjskim i polskim. W języku jidysz debiutował w 1907 w warszawskim tygodniku „Roman-Cajtung”. Od 1911 był stałym współpracownikiem miesięcznika „Leben (Łebn) un Wisnszaft” (jidysz, Życie i Wiedza). Publikował w czasopismach warszawskich, wileńskich i grodzieńskich. Często występował z odczytami popularyzatorskimi, recytował własne utwory. Zmarł na serce wskutek osłabienia, spowodowanego wojennym niedostatkiem i intensywną pracą, oraz dyfterytu. Został pochowany na cmentarzu żydowskim w Grodnie (zlikwidowanym na poczatku lat 50. XX wieku), a na jego grobie stanął pomnik dłuta A. Ostrzegi. N. wydał zbiory poezji: Lider (Pieśni [Liryki], 1915)) i Di flejt fun Pan (Fletnia Pana, 1918). Po jego śmierci zostały opublikowane: Intime nigunim (Pieśni intymne, 1919) i – nakładem przyjaciół – poemat Di erd erwacht (Ziemia się budzi, 1919). N. był otwarty na prądy w literaturze europejskiej; wprowadzał do poezji żydowskiej nowe formy; tłumaczył dzieła poezji światowej, miedzy innymi: Ch.P. Baudelaire'a, T. Gautiera, H. Heinego, A. Musseta, E.A. Poego, E. Rostanda, P.M. Verlaine'a, A. Puszkina, M.J. Lermontowa. Owiany legendą przedwczesnej śmierci, poeta cieszył się dużą popularnością. W Warszawie z jego dzieł zebranych (zaplanowanych na 5 tomów) wydano: Poemes (Poematy, 1923) oraz Litwisze arabeskn (Litewskie arabeski, 1924). Utwory N. trafiły do żydowskich podręczników szkolnych. W Grodnie nazwano jego imieniem ulicę, przy której mieszkał (dawniej Piaseczną); do czasu II wojny światowej organizowano uroczyste akademie w rocznicę śmierci poety; w okresie międzywojennym w Warszawie powstały Komitet i fundacja jego imienia. Pomnik nagrobny N. w Grodnie został zniszczony na początku lat 50. XX w. Staraniem krewnych i grona życzliwych osób, na cmentarzu żydowskim w Warszawie, powstał symboliczny grób poety. Jego rękopisy zostały podarowane przez rodzinę do zbiorów wileńskich JIWO (obecnie znajdują się w Nowym Jorku).