Spektor Mordechaj

Spektor Mordechaj

pseud. Emes (jid., Prawda), Emeser (jid., Prawdziwy), Łamed-wownik (jid., Jeden z Trzydziestu Sześciu [Sprawiedliwych]) (1858 Humań – 1925 Nowy Jork) – pisarz, publicysta, redaktor prasy żydowskiej. Pochodził z rodziny chasydzkiej, jednak stosunkowo wcześnie zaczął ulegać wpływom haskali i twórczości wybitnych pisarzy żydowskich, m.in. Szolema Alejchema. Był absolwentem szkoły rabinów w Żytomierzu. Swoje pierwsze utwory publikował na łamach petersburskiej gazety „Jidiszes-Fołksbłat” (jid., Żydowska Gazeta Ludowa, 1881–1890). W 1887 osiadł w Warszawie i tu okazał się energicznym organizatorem prasy żydowskiej. Był współzałożycielem czasopisma „Der Hojz-Frajnd”, wydawanego w formie zbiorów, oraz tzw. „Jontew-Błetłech” (jid., Gazetki [Pisemka] Świąteczne; 1894–1896) I.L. Pereca. Był założycielem i współredaktorem tygodnika „Frajtag” (jid., Piątek), wydawanego w formie gazety (1906–1907) oraz redaktorem odpowiedzialnym, założonego przez C. Pryłuckiego, dziennika „Unzer Leben” i pisma „Di Naje Wełt” (jid., Nowy Świat; 1909–1910). Po założeniu dziennika „Der Moment” został jego współpracownikiem. Zamieszczał też recenzje literackie w „Izraelicie”. Interesował się również folklorystyką (tłumaczenie na język pol. fragmentów jego pracy o przysłowiach żyd. ukazało się w piśmie „Wisła” w 1890 i 1898). Po wybuchu I wojny światowej S. przeniósł się do Odessy. Zdołał wyjechać z ogarniętej wojną domową Rosji, i w 1920 osiadł w Nowym Jorku. Tam także wydawał czasopisma żydowskie, m.in. „Di Cajt” (Czas) i „Jidiszer Tagebłat” (Żydowska Gazeta Codzienna). S. uważany jest za pioniera prasy żydowskiej, a także literatury dla dzieci w języku jidysz. Do jego większych utworów należą m.in.: Der jidiszer mużik (jid., Żydowski chłop, 1884) – powieść propagująca ideały syjonistyczne i pracę na roli; Szalom Fajwiszke (jid., Witaj Fajwiszke, 1890); Di jidisze wełt (jid., Żydowski świat, 1903); Di farbłondzete (Błądzący, 1911) oraz tom wspomnień Majn łebn (jid., Moje życie), wyd. w Nowym Jorku w 1921. Dzieła zebrane S. zostały wydane w Nowym Jorku (t. 1–10, 1927–1929).