parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1898 Będzin – 1945 Mauthausen) – grafik, malarz, członek grupy artystycznej „Zwornik” oraz Zrzeszenia Żydowskich Malarzy i Rzeźbiarzy w Krakowie. Współzałożyciel Zrzeszenia „Blok” w Sosnowcu. Studiował w krakowskiej ASP u T. Axentowicza i W. Weissa (1917-1918, 1921-1924), i w Kunstgewerbeschule w Hamburgu (1919-1920). Po studiach powrócił do rodzinnego Będzina. Debiutował w 1921 w Warszawie na Wystawie Prac Artystów Żydowskich. Sporo podróżował; w 1924 przebywał we Francji (później jeszcze raz w 1931), w 1932 we Włoszech, a w 1936 w Palestynie. W 1926, wraz M. Applebaumem i Ch. Hanftem, wykonał polichromię Wielkiej Bóżnicy w Będzinie. C. był przede wszystkim grafikiem; w swych pracach chętnie stosował ekspresyjną formę (cykl Dybuk, nawiązujący do dramatu Sz. An-Skiego pod tym samym tytułem), groteskę ( Cykl dentystyczny), łagodną deformację architektury; w drzeworytach – kontrasty dużych płaszczyzn czerni i delikatnych partii bieli. Malował głównie małomiasteczkowe pejzaże z Kazimierza n. Wisłą, Będzina, widoki z płd. Francji, Palestyny oraz studia portretowe i martwe natury. Sięgał też do tematyki biblijnej ( Adam i Ewa Kain i Abel) oraz do tematów związanych z tradycją i kulturą żydowską ( Dybuk), problematyką społeczną ( Posiłek, Odpoczynek, Bezrobotni). Wystawiał w Krakowie (1933, 1934) i wielokrotnie w Warszawie (IPS, ŻTKSP, Salon Garlińskiego).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.