Majzel (Meisel; Majzyl) Nachman

Majzel (Meisel; Majzyl) Nachman

(1887 Kijów – 1966 Izrael) – wydawca, krytyk i historyk literatury jidysz, publicysta. Pochodził z zamożnej rodziny kupieckiej o tradycjach rabinackich; jego dalekim krewnym był pisarz, D. Bergelson. M. debiutował w języku hebrajskim w 1905, a w jidysz – w 1909. W 1910 został współwydawcą pisma „Der Jidiszer Almanach” (jidysz, Almanach Żydowski). W 1917 założył prężne wydawnictwo Kijew-Farłag. W 1921 przeniósł się do Warszawy, gdzie stał się jedną z czołowych postaci kultury jidysz, m.in. jako współzałożyciel Kultur-Ligi oraz współwydawca pisma „Literarisze Bleter”. W 1937 uczestniczył w paryskim Żydowskim Światowym Kongresie Kultury, na którym powołano do życia JIKuF (akronim utworzony od słów Jidiszer Kultur Farband = jidysz, Żydowska Liga Kultury). W tymże roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie stał się czołowym działaczem JIKuF-u oraz wydawcą jej miesięcznika „Jidisze Kultur” (jidysz, Żydowska Kultura; 1939-1964). W 1964 przeniósł się do Izraela i ostatnie lata życia spędził w kibucu Alonim. Opublikował ponad 40 książek i wiele studiów krytycznych i historyczno-literackich, m.in. monografie poświęcone twórczości I.L. Pereca, Mendele Mojcher Sforima, H. Glika, biografię twórczości Ch. Żytłowskiego, tom wspomnień o życiu kulturalnym w międzywojennej Warszawie – Gewen a moł a łebn. Dos jidisze kultur-łebn in Pojłn cwiszn bajde wełt-miłchome (jidysz, Było sobie życie. Żydowskie życie kulturalne w Polsce w okresie międzywojennym, Buenos Aires 1951) oraz zbiory studiów i szkiców Noente un wajte (jidysz, Bliskie i dalekie, t. 1-2, 1924-1926) i Dos jidisze szafn un der jidiszer szrajber in Sowietnfarband (jidysz, Żydowscy twórcy i żydowscy pisarze w Związku Radzieckim, 1959). Dziełem ostatnich lat jego życia było pionierskie studium o wpływach literatur europejskiej na pisarzy tworzących w jezyku jidyszysz Jego marksistowskie podejście do literatury mogło razić, ale nikt nie odmawiał mu erudycji i dogłębnej znajomości podejmowanych tematów.