parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1890 Wilno? – 1942 [1944?] Samarkanda) – malarz, grafik. Początkowo zamierzał studiować w jesziwie wileńskiej, ale podjął naukę w tamtejszej Szkole Rysunkowej I. Trutniewa; później studiował w Berlinie i w Paryżu (École de Beaux-Arts). Ok. 1913 debiutował w Paryżu wystawą indywidualną. W 1915 powrócił do Wilna. Dużo podróżował po Europie, odwiedził także Palestynę. W czasie I wojny światowej był w Moskwie; związał się ze środowiskiem awangardy artystycznej. W 1923-1927 przebywał w Jerozolimie. Był członkiem Zrzeszenia Żydowskich Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy oraz komisji do spraw Muzeum Teatrologicznego im. E.R. Kamińskiej ( JIWO) w Wilnie. Malował pejzaże (często palest. – Przed Ścianą Płaczu, Na budowie w Tel Awiwie; z okolic Wilna – Getto wileńskie, Pejzaż w Druskiennikach, Motyw Niemna), martwe natury, portrety (Ch. Soutine'a, S. Czernihowskiego, D. Hirszbeina), kwiaty. Jego twórczość wykazuje wpływy postimpresjonizmu i ekspresjonizmu. Artysta zajmował się także grafiką (we wczesnym okresie swej twórczości często stosował symboliczne elementy – drzewa palmowe, Gwiazdę Dawida, itp.), zamieszczał swe prace w żydowskich czasopismach; w Wilnie wydano jego tekę graficzną w języku jidysz Kinstleriszer alef-bejs (Alfabet artystyczny, 1920). Wystawiał w Warszawie (m.in. w ŻTKSP), we Lwowie, Krakowie, Łodzi, Moskwie, Piotrogrodzie, Paryżu, Jerozolimie.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.