parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebr. Ahawat Cij(j)on = Miłość Syjonu) – 1. stowarzyszenie założone w Wiedniu w 1881-1882 przez R. Bierera i P. Smolenskina, stawiające sobie za cel kolonizację Palestyny. Początkowo miało licznych członków, ale później nastąpił kryzys organizacyjny i rozwiązanie w 1885. Jednym z powodów owego kryzysu był konflikt ze środowiskami ortodoksyjnymi . 2. Galicyjskie Towarzystwo dla Prac Kolonizacyjnych w Palestynie z siedzibą w Tarnowie, utworzone w 1897; powołane do życia po zjazdach ruchu Chibat Syjon w 1895-1896. Jego prezesem honorowym został rabin Feiwisz (Fajwysz) Schreier z Węgier, prezesem – rabin B.A. Weiss z Czerniowiec, zaś wiceprez. – A. Salz z Tarnowa. Dla celów Towarzystwa udało się nawet pozyskać część środowisk ortodoksyjnych, np. cadyka, Dawida Mosze Friedman(n)a z Czortkowa. W 1898 A.S. liczyło 597 członków, w tym 208 z Tarnowa. Wstąpili doń m.in.: T. Herzl i A. Nossig. Towarzystwo grupowało również 14 lokalnych organizacji syjonistycznych w Galicji, m.in. w Brzeżanach, Drohobyczu, Horodence, Krakowie, Rzeszowie, Tarnobrzegu i Tarnopolu. W 1897 nabyło ziemię w Palestynie, gdzie została założona kolonia Żydów galicyjskich Machanajim, w której osiedliło się kilkanaście rodzin.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.