parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Cwi, Jeleń (1908 Łódź – 1944 Warszawa) – działacz żydowskiego ruchu robotniczego i podziemia w getcie warszawskim. Był synem włókniarza (ich drogi rozeszły się, gdy ojciec dorobił się własnej fabryczki). B. w 1923 wstąpił do organizacji Cukunft, a po roku przeszedł do PS-L. Działał w organizacjach młodzieżowych i związkowych. We wrześniu 1939 uciekł do sowieckiej strefy okupacyjnej. Powróciwszy do GG, osiadł w Warszawie i włączył się w działalność konspiracyjną. Był współtwórcą i animatorem podziemnej działalności organizacji Borochow Jugent. Był też zdecydowanym zwolennikiem podjęcia zbrojnego oporu, oraz wyprowadzania ludzi z gett do lasu i tworzenia oddziałów partyzanckich (por. Farejnikte Partizaner Organizacje). W sztabie ŻOB reprezentował PS-L. W czasie powstania w getcie warszawskim, jako dowódca jednej z tamtejszych grup bojowych, walczył na terenie tzw. szopu szczotkarzy i w getcie centralnym. Po opuszczeniu getta kanałami był członkiem oddziału partyzanckiego ŻOB-u w lasach wyszkowskich. W okresie ukrywania się po „aryjskiej stronie” spisał w języku jidysz swe wspomnienia (wyd. w języku oryginału Draj. Pola Ester, Hersz Berliński. Elijahu Erlich [Troje. Pola Ester, Hersz Berliński. Elijahu Erlich, 1966], oraz w języku hebrajskim – Zichronot [Pamiętniki], opublikowane w „Jalkut Moreszet”, 1964). Brał udział w powstaniu warsz. w oddziale ŻOB-u i zginął we wrześniu 1944, podczas walk na Żoliborzu. 19 IV 1945 pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.